Connect with us

Tác giả

Nhà văn Nguyễn Đình Thi, như tôi biết

Được phát hành

,

Lần đầu tiên tôi được gặp Nguyễn Đình Thi là năm 1970, khi tiểu thuyết “Vỡ bờ” tập 2 của ông vừa ra đời.

Trong các nhà thơ nhà văn hàng đầu của văn chương nước nhà thế kỷ XX, nhiều người tôi không được gặp mặt lần nào. Đó là sự thiệt thòi của người yêu văn chương tỉnh lẻ.

Tôi ngưỡng vọng Chế Lan Viên mà không bao giờ được trực tiếp nhìn thấy ông. Tôi chỉ nhìn thấy Xuân Diệu một lần từ xa, khi ông vào dự hội thảo của trường Đại học Sư phạm Hà Nội I, vào năm 1970, lúc ấy tôi đang còn là sinh viên khoa Văn của trường không được tham dự hội thảo, ai đó đã chỉ cho tôi qua cửa sổ căn phòng ông đang ngồi cùng các thầy cô giáo. Thế nhưng, riêng nhà văn Nguyễn Đình Thi thì tôi có diễm phúc được gặp trực tiếp hoặc nghe ông nói chuyện một số lần.

Lần đầu tiên tôi được gặp Nguyễn Đình Thi là năm 1970, khi tiểu thuyết Vỡ bờ tập 2 của ông vừa ra đời. Tôi đang là sinh viên khoa Văn năm thứ 2. Khoa Văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội I khi đó là một địa chỉ văn chương danh tiếng. Nguyễn Đình Thi vào nói chuyện với các thầy cô giáo và sinh viên sau khi có bài viết trên báo Văn nghệ của Hội Nhà văn Việt Nam giới thiệu tác phẩm của ông do nhà phê bình văn học Trương Chính, người đang giảng dạy khoa Văn của trường viết.

Advertisement

Tôi không nhớ nhiều nội dung của bài viết, đại khái có khen và có chê. […]

Lúc đó, Nguyễn Đình Thi là Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Người đứng đầu Hội Nhà văn […]. Nguyễn Đình Thi vào nói chuyện trong một tâm thế như vậy, và nhà văn Trương Chính cũng ngồi dưới hội trường.

Tôi nhớ tâm trạng của Nguyễn Đình Thi có vẻ phấn khích. Sau khi nói về quá trình sáng tác tiểu thuyết Vỡ bờ, ông nói: “Các nhà văn lớn của thế giới tên có vần “i”: Mácxim Gorơki, Maiacốpxki… tôi chỉ có giống được mỗi âm “i” mà thôi, “i…”, “i…” Nguyễn Đình Thi”. Không biết là ông tự hào hay ông giễu nhại cho không khí đỡ căng thẳng?

Nguyen Dinh Thi anh 1

Nguyễn Đình Thi là nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch, ở địa hạt nào cũng có tác phẩm xuất sắc, đó là những bài ca đi cùng năm tháng, là tác phẩm sống mãi với thời gian. Nguồn: vanvn.

Sau đó, thấy ông trấn tĩnh để nói quan điểm của ông về phê bình văn chương. Có lẽ ông cũng như nhiều nhà văn giai đoạn ấy không mấy thiện cảm với các nhà phê bình, bởi nhiều vị giáo điều cứng nhắc. Ông nói: “Tôi dắt đến cho mọi người một con ngựa, thì hãy đánh giá xem con ngựa ấy có khỏe không, có đẹp không, chứ đừng đòi hỏi tại sao con ngựa ấy lại không có sừng!”.

Rồi ông “nhảy thách” lên mà rằng: “Mọi người thường đề cao văn học nước ngoài hơn văn học trong nước, đề cao người chết hơn người sống, vậy thằng nào muốn được ca ngợi nhiều thì phải chết đi!”. Có thể, trong giọng điệu ông không trấn tĩnh kiềm chế được, nhưng nội dung lời phát biểu thì vẫn sâu sắc.

Advertisement

Sau đó, ông ngậm ngùi nói về sự gian khổ vất vả của nghiệp văn: Từ tiểu thuyết Vỡ bờ tập 1, đến Vỡ bờ tập 2 mất đúng chục năm. Bây giờ, tôi phải trốn để viết, nếu không cứ tốc độ này thì chỉ được mấy tập nữa là “đi Văn Điển”…

Dù ông đang ở trong tâm trạng không được vui khi đứa con tinh thần của mình ra đời không được nồng nhiệt đón chào, nhưng tôi vẫn thấy cách nói chuyện của ông rất có duyên, phong độ dáng vẻ của ông rất cao sang. Trong con mắt của đám sinh viên chúng tôi, ông vẫn là một nhà văn lớn, cao vời vợi…

Tám năm sau, mùa xuân 1978, tôi lại được gặp và nghe ông nói chuyện ở Đại hội thành lập Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Hải Hưng. Ông ngồi trên ghế Đoàn Chủ tịch Đại hội cùng với Bí thư Tỉnh ủy Ngô Duy Đông. Những năm này, Tổng thư ký Hội Nhà văn là oách lắm! Về dự Đại hội còn có nhà thơ Hoàng Trung Thông, nhà văn Đào Vũ… Trong mắt mọi người, đó là những người ở Trung ương, đó là những nhà văn hóa.

Khi phát biểu, khác với đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, đọc sẵn văn bản đã được những người giúp việc chuẩn bị trước từng phần rõ ràng “một lớn”, “một nhỏ”, nhà văn Nguyễn Đình Thi nói vo không có văn bản. Ông ca ngợi vùng đất văn hiến Hải Hưng đã sản sinh ra các nhà văn nổi tiếng Nguyễn Trãi, Đoàn Thị Điểm, Phạm Đình Hổ…

Ông nói về tác phẩm Vũ trung tùy bút, nói về một thời đói khổ của vùng đất này, khi ấy đất Hải Hưng còn nhiều vùng rừng và đồng hoang hóa, ban ngày lợn lòi từng đàn. Năm đói, có bà quan mang đổi cả túi vàng mà không được một chiếc bánh con, cuối cùng đành chết đói… Ông liên hệ với đồng ruộng Hải Hưng hôm nay với những “cánh đồng 5 tấn” mà tự hào. Cách dẫn dắt của ông với một địa phương như thế là sâu sắc.

Advertisement

Rồi ông nói với những người làm văn nghệ của tỉnh là phải tập trung đi sâu tìm hiểu và khám phá con người. Ông kể chuyện về một cô Việt kiều tên Bùng người Nam Sách (Hải Hưng) quá trình tìm quê hương rất vất vả, dẫu cô đang sống giàu có ở Paris. Trước đây cô bị lạc cha mẹ trong một trận càn, được một người lính Pháp đem về Paris nuôi.

Ông nói: “Người ta không thể sống yên ổn nếu chưa biết mình là ai, dẫu cuộc sống đã có đầy đủ mọi thứ. Nhân vật trung tâm của văn học nghệ thuật là con người. Những người làm công tác văn nghệ phải nhớ điều này mà đi sâu tìm hiểu nghiên cứu khám phá những vẻ đẹp của con người”.

Cứ tưởng lời nói gió bay, nào ngờ những lời sâu sắc thì vẫn đọng lại. Tôi không nhớ có văn bản nào ghi chép lại lời ông, mà tôi chỉ nhớ ở trong tâm trí. Mấy trăm người dự đại hội hôm ấy, chắc cũng không phải ít người còn nhớ được những lời phát biểu sâu sắc của ông.

Mùa xuân 1997, vừa tái lập tỉnh Hưng Yên được ít ngày, nhà văn Nguyễn Đình Thi với trách nhiệm là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam đã về thăm Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Hưng Yên. Tôi khi ấy đang là Phó Chủ tịch Hội và nhà văn Nguyễn Phúc Lai – Chủ tịch Hội – đã trực tiếp đón ông.

Thú thực, với những nghi thức xã giao, tôi đã không còn nhớ được những điều ông nói, hoặc vì ông cũng nói theo nghi thức nên cũng không có điều gì sâu sắc mới mẻ đáng nhớ. Rồi chúng tôi đưa ông đi thăm các di tích văn hóa ở thị xã Hưng Yên. Với ông, tôi vẫn một lòng kính trọng và ngưỡng vọng nên cũng chú ý quan sát ông, nhưng cũng không thấy có điều gì đặc biệt.

Advertisement

Vào thăm Văn Miếu Hưng Yên, hay lễ Đền Mẫu, ông cũng lặng lẽ làm tất cả các nhà thủ tục như mọi người. Buổi tối, ông có cuộc giao lưu với giáo viên và sinh viên trường Cao đẳng Sư phạm của tỉnh. Ông đã trò chuyện thật sâu sắc và hấp dẫn. Tôi đã rút ra nhận xét: Nguyễn Đình Thi chỉ thực sự nổi bật, thực sự xuất sắc khi đứng trên diễn đàn.

Ông đã nói những điều rất thâm sâu, những suy nghĩ riêng của ông về thời cuộc, văn hóa, về văn học nghệ thuật. Có thể nói, đó là những ý nghĩ xuất thần. Có phải đấy cũng là một lý do để có người đã gọi ông là nhà tư tưởng chăng? Giá kể mà ghi lại được nguyên văn tất cả những bài nói chuyện của Nguyễn Đình Thi để xuất bản thì cũng trở thành một cuốn sách hấp dẫn và có giá trị cao về văn hóa và văn học nghệ thuật!

Trong buổi nói chuyện này, ông nói sâu về văn hóa. Có hai ý mà tôi nhớ nhất đó là chúng ta có thể tự hào về bốn nghìn năm văn hóa của dân tộc mình. Ông nói văn hóa là tầm vóc của một dân tộc, có nước phát triển nhưng văn hóa của họ mới có hai trăm năm thì cũng không được coi thường, nhưng cũng không có gì phải xem trọng, phải đề cao.

Ý thứ hai, ông nói văn hóa của dân tộc mình không phải ở thành phố mà ở các làng quê. Bốn nghìn năm, văn hóa của dân tộc thấm vào các làng quê sâu sắc lắm, văn hóa phương Tây có thể xâm nhập vào các đô thị dễ dàng, nhưng khi vào đến làng quê rất khó khăn. Ông rút ra, làng quê của đất nước ta vừa là cái nôi, vừa là cái gốc của văn hóa. Đến bây giờ, sau hơn hai chục năm kể từ khi nghe Nguyễn Đình Thi nói, tôi thấy những tư tưởng ấy vẫn mới và vẫn đúng.

Cuối năm 1997, tôi chuyển lên Hà Nội công tác. Khi xuất bản tập phê bình và tiểu luận Tản mạn và chính kiến văn chương tôi đã tặng ông. Một thời gian sau tôi đến thăm ông ở trụ sở Liên hiệp, 51 Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Tất nhiên là tôi không mong được ông đọc hết tập sách của mình, nhưng chắc ông đã đọc bài tôi viết về ông và một số bài ông lưu ý. Khi tôi hỏi ông về bài tôi viết về ông thì ông có vẻ lảng tránh. Chắc là ông không thích khi tôi đánh giá cao thơ ông có phần hơn cả văn xuôi của ông. Ông chỉ nói: “Thường thì mọi người vẫn gọi tôi là nhà văn!”. Tôi cũng không tranh luận lại.

Advertisement

Gần chục năm trực tiếp làm công tác văn học nghệ thuật ở địa phương, tôi còn có một số dịp nữa gặp nhà văn Nguyễn Đình Thi khi ông là Tổng thư ký Hội Nhà văn và Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam, như khi ông điều hành đại hội hay khi tôi được nhận giải thưởng của Hội Liên hiệp.

Tất nhiên, ngoài ra tôi cũng còn được nghe chuyện này chuyện nọ về ông và tôi cũng không thần thánh hóa ông. Nhưng vượt qua tất cả, chỉ còn lại trong tôi hình ảnh một nhà văn Nguyễn Đình Thi tươi cười hồn hậu, lịch lãm và sang trọng.

Những sáng tác ở tất cả thể loại mà ông để lại, tuy chưa phải là một lâu đài nguy nga đồ sộ, nhưng đó đã là một ngôi biệt thự cũng khá là cao sang, một địa chỉ văn hóa mà độc giả yêu văn chương nghệ thuật thường chú ý. Vì vậy, khi gần đây có những bài viết bằng cách này hay cách khác hòng hạ thấp uy tín của ông, tôi không khỏi buồn lòng.

Thì “nhân vô thập toàn”, “ngọc còn có vết”. Nhưng ngọc có vết thì vẫn là ngọc, biệt thự có bị bôi bẩn vẫn là biệt thự. Cũng chẳng ai khen những người cố tình làm điều ngược lại là đi chê ngọc xấu và vấy bẩn các ngôi biệt thự đã được thử thách qua thời gian.

Nguồn: https://zingnews.vn/nha-van-nguyen-dinh-thi-nhu-toi-biet-post1419989.html

Advertisement

Tiếp tục đọc
Quảng cáo
Nhấn vào đây để bình luận

Leave a Reply

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Tác giả

Để dòng chảy văn hóa đọc luôn được khơi thông, tiếp nối

Được phát hành

,

Bởi

Khẳng định sách có vị trí trung tâm trong đời sống văn hóa, Phó thủ tướng Trần Lưu Quang nói cần tiếp tục tạo môi trường thuận lợi nhất để khuyến khích mọi người đọc sách.

Zing News giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Phó thủ tướng Trần Lưu Quang tại lễ khai mạc Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai, chiều 21/4.

Hôm nay, chúng tôi rất vui mừng khi đến tham dự Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai tổ chức tại thành phố Huế, một vùng đất có nhiều truyền thống lịch sử và rất đậm đà bản sắc Việt Nam. Tôi nhiệt liệt chào mừng và thân ái gửi đến quý vị đại biểu và các vị khách quý tham dự lễ khai mạc, cũng như bạn đọc cả nước lời chúc mừng tốt đẹp nhất.

Truyền thống hiếu học, trọng sách của dân tộc ta

Thưa quý vị đại biểu, khách quý và bạn đọc cả nước! Chủ tịch Hồ Chí Minh khi nói về vai trò của sách đã nhấn mạnh: “Bất luận làm công việc gì cũng cần phải đọc sách. Người mới học chữ cần đọc để không mù lại, người làm công an cần đọc để nắm tình hình. Những người làm công việc chuyên môn cần phải đọc để nâng cao trình độ. Người làm quản lý lãnh đạo cần phải đọc để quản lý, lãnh đạo tốt hơn. Làm nhà báo, nhà văn lại càng phải đọc”.

Advertisement

Cách đây hơn 2 thế kỷ, đại thi hào Nguyễn Du, danh nhân văn hóa thế giới từng khẳng định: “Sách vở đầy bốn vách / Có mấy cũng không vừa”.

Những lời khẳng định này đã phần nào đúc kết được truyền thống hiếu học, trọng sách của dân tộc ta.

Để tiếp tục khẳng định vai trò của sách và đẩy mạnh phát triển văn hóa đọc trong đời sống cộng đồng, ngày 24/2/2014, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam.

Thời gian qua, Ngày Sách Việt Nam đã ngày càng khẳng định được ý nghĩa, vị trí, vai trò, nhiệm vụ và từng bước đi lên một tầm cao mới. Cụ thể là năm 2021, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 1862/QĐ-TTg, lấy ngày 21/4 hàng năm là Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam.

Thực hiện các Quyết định của Thủ tướng, những năm qua, cả hệ thống chính trị, các bộ, ngành, cộng đồng, địa phương, các nhà xuất bản, các đơn vị phát hành, các thư viện và những doanh nghiệp, cá nhân đã nhiệt tình tham gia hưởng ứng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, giúp cho công tác xuất bản có bước phát triển nhanh, làm cho văn hóa đọc có sự tiến bộ đáng được ghi nhận.

Advertisement

Phong trào đọc sách, tặng sách đã đến được nhiều nơi trên cả nước, góp phần thực hiện nhiệm vụ mà Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu rõ tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021: “Phải tiếp tục xây dựng, giữ gìn và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, thực sự là ‘nền tảng tinh thần’, ‘động lực phát triển’, và ‘soi đường cho quốc dân đi’; phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, thịnh vượng, tạo ra sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc”.

Vai trò trung tâm của sách trong đời sống

Năm nay, tại thành phố Huế, trung tâm văn hóa đặc sắc của cả nước, vùng đất giàu tính lịch sử, nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa giá trị của Việt Nam, lễ khai mạc Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai cùng Hội sách chào mừng đã được các đơn vị phối hợp tổ chức trang trọng, đảm bảo xứng tầm với sự mong đợi của bạn đọc trong cả nước.

Sự kết hợp giữa nét văn hóa truyền thống cùng yếu tố hiện đại là một cách để chúng ta tôn vinh sách và khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa đọc.

Phó thủ tướng Trần Lưu Quang

Sự kết hợp hài hòa giữa những nét văn hóa truyền thống cùng những yếu tố hiện đại là một cách để chúng ta tôn vinh sách và khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa đọc trong đời sống văn hóa để dòng chảy văn hóa đọc luôn được khơi thông, tiếp nối.

Chúng tôi tin tưởng rằng các chuỗi hoạt động và sự kiện chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai được tổ chức hôm nay và trong những ngày tới tại thành phố Huế cũng như khắp mọi miền Tổ quốc sẽ thực sự phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống: Tôn vinh sách và những người làm sách, phát triển phong trào đọc sách.

Advertisement

Chúng tôi đề nghị cả hệ thống chính trị các cấp, các bộ ngành, cộng đồng, địa phương luôn quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các đơn vị xuất bản phát triển theo hướng tinh gọn, chất lượng và hiện đại hóa; đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp, tập trung đẩy mạnh phát triển văn hóa đọc, đưa sách vào cộng đồng; các bộ, ngành, địa phương tích cực lồng ghép văn hóa đọc trong tất cả phong trào như: Xây dựng văn hóa, khuyến học…; tiếp tục tạo môi trường thuận lợi nhất để khuyến khích mọi người tham gia viết sách, đọc sách nhằm tạo ra tác phẩm tốt, làm phong phú thêm nguồn sách; tôn vinh các tác giả, văn nghệ sĩ, những tấm gương vì cộng đồng đã đưa sách, văn hóa đọc đến với mọi người, mọi nhà.

Nhân dịp này, đề nghị Bộ Ngoại giao, các tổ chức người Việt Nam ở nước ngoài tăng cường cả sự gắn kết, làm cầu nối cho hành trình Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lan tỏa đến bà con người Việt đang ở xa Tổ quốc nhưng rất gần về tâm hồn và văn hóa của quê cha đất mẹ Việt Nam.

Một lần nữa, xin được thay mặt Chính phủ, xin chúc các vị đại biểu, khách quý và bạn đọc luôn hạnh phúc và nhiều niềm vui!

Chúc Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai và các hoạt động chào mừng trên cả nước thành công tốt đẹp!

Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ hai khai mạc ngày 21/4 tại Bảo tàng lịch sử Thừa Thiên – Huế, kéo dài đến hết ngày 25/4. Trong khuôn khổ chương trình, bên cạnh hội sách, còn có nhiều sự kiện đáng chú ý như: Tọa đàm “Chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản và nền tảng hỗ trợ xuất bản, phát hành” sáng 22/4; tọa đàm “Dư luận nữ quyền tại Huế xưa và nay” chiều 22/4; tọa đàm giới thiệu sách “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc trong tiến trình đổi mới xây dựng đất nước phồn vinh hạnh phúc” sáng 23/4…

Advertisement

Nguồn: https://zingnews.vn/de-dong-chay-van-hoa-doc-luon-duoc-khoi-thong-tiep-noi-post1424222.html

Tiếp tục đọc

Tác giả

Hiểu về ngành xuất bản qua ‘Những con chữ ngoài trang sách’

Được phát hành

,

Bởi

Ông Trần Đình Ba, tác giả sách “Những con chữ ngoài trang sách”, nhận định rằng in ấn, xuất bản thời nay đã là thời của khoa học công nghệ; các hoạt động cũng được chuyên môn hóa.

Trần Đình Ba là tác giả đã có những tác phẩm nghiên cứu ấn tượng như Việt án – Lần theo trang sử cũ, Đằng sau mặt báo – Hồi ký chân dung báo chí Việt buổi ban đầu đến 1945.

Với kinh nghiệm nghiên cứu lịch sử của mình, kết hợp cùng hiểu biết của một người làm trong ngành xuất bản (là một trong những người làm xuất bản tiêu biểu trong dịp kỷ niệm 70 năm ngành Xuất bản, in và phát hành Việt Nam), ông đã thực hiện cuốn sách Những con chữ ngoài trang sách, trưng ra những mảnh nhỏ về in ấn, xuất bản và phát hành sách từ khi có kỹ thuật in chữ rời người Pháp du nhập đến 1945.

Trao đổi với Zing, tác giả chia sẻ về quá trình nghiên cứu, thu thập tư liệu, đồng thời cung cấp góc nhìn đối chiếu, so sánh xuất bản xưa và nay.

Advertisement

Nỗi tò mò từ khi ngồi trên ghế nhà trường

Điều gì khiến ông nghiên cứu về sách vở, xuất bản giai đoạn trước 1945?

– Lý do thì rất nhiều. Trước hết thời gian nửa cuối thế kỷ XIX đến 1945 có nhiều tác giả, tác phẩm hay, nổi tiếng, để lại dấu ấn lớn trong sự phát triển văn học, lịch sử và nói chung là văn hóa Việt Nam một thời như Trương Vĩnh Ký, Trương Minh Ký, Phạm Quỳnh, Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Vĩnh…

Ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường, chúng ta đã được đọc nhiều tác phẩm liên quan của Hồ Biểu Chánh, Khái Hưng, Nguyễn Tuân, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng… nhưng số đó còn quá ít so với kho tàng đồ sộ họ để lại.

Đó là lý do thôi thúc tôi phải tìm đọc thêm và không chỉ ở mảng văn học, mà những tác phẩm lịch sử, địa chí của Diệp Văn Kỳ, Đặng Thúc Liêng, Cao Hải Để, Đào Trinh Nhất, Ngô Vi Liễn, Huỳnh Thị Bảo Hòa…

Thêm nữa, sách vở, hoạt động xuất bản thời gian nửa cuối thế kỷ XIX đến 1945 hiện nay lưu trữ, còn lại không đầy đủ. Hoạt động xuất bản thời gian này rất ít sách viết. Chẳng hạn sách Lịch sử xuất bản sách Việt Nam năm 1996, nội dung dành cho thời gian cuối thế kỷ XIX đến 1945 chỉ hơn 40 trang, không bao quát được diện mạo xuất bản thời gian đó và chỉ tập trung mảng xuất bản.

Advertisement
con chu ngoai trang sach anh 1

Tác giả Trần Đình Ba. Ảnh: Thanh Trần.

Việc cần có tài liệu tìm hiểu, bổ khuyết một mảnh nào đó cho hoạt động in ấn, xuất bản, phát hành sách từ khi có kỹ thuật in chữ rời của phương Tây du nhập vào theo bước chân người Pháp cho đến 1945, là rất cần thiết không chỉ đối với người trong nghề nói riêng, mà cả với độc giả nói chung.

Qua đó, chúng ta hình dung rõ hơn về in ấn, xuất bản, phát hành sách ở Việt Nam trong một khoảng thời gian gần cả 100 năm còn chưa có nhiều người tìm hiểu hệ thống.

Tất nhiên, để thực hiện được một tác phẩm thiên về in ấn, xuất bản, phát hành như thế, cần nhiều thời gian, công sức và nhất là nguồn tài liệu liên quan.

Lợi thế của tôi là người làm trong nghề, hiểu biết mức độ nhất định về lĩnh vực này. Trước khi thực hiện tác phẩm này, tôi đã dành thời gian rảnh rỗi ít ỏi có được để đọc, gạn lọc, tìm hiểu, viết bài đăng liên quan đăng rải rác ở các báo, tạp chí: Thanh niên, Phụ nữ TP.HCM, Pháp luật TP.HCM, Văn nghệ TP.HCM, Zingnews… Trong đó có những chuỗi bài dài kỳ “Phía sau trang sách”, “Mở trang sách cũ”.

Từ một dung lượng nội dung nhất định đã thực hiện rời rạc, tôi tạo động lực cho bản thân xây dựng đề tài, dựng khung đề cương và từ đó viết, bổ sung để tạo thành tác phẩm Những con chữ ngoài trang sách.

Advertisement

Ông đã thu thập, tìm kiếm tài liệu về tiến trình phát triển của ngành xuất bản như thế nào?

– Tư liệu cho đề tài có hai nguồn chính.

Một nguồn là ghi chép, hồi ký, hồi ức của những người thời ấy hoặc liên quan Trương Vĩnh Ký, Hồ Biểu Chánh, Đặng Thúc Liêng, Vũ Bằng, Ngọc Giao, Nguyễn Công Hoan, Vũ Ngọc Phan, Đào Duy Anh, Hồ Hữu Tường… Những hồi ký, hồi ức đó đề cập nhiều đến hoạt động báo chí và xuất bản sách dù chỉ viết xen lẫn vào trong hồi ký của họ.

Bên cạnh đó là báo chí khắp ba kỳ cuối thế kỷ XIX cho đến 1945 thỉnh thoảng vẫn đề cập đến xuất bản sách hay giới thiệu sách mới như Thông loại khóa trình (Sự loại thông khảo), Nam Kỳ, Dân báo, Nông cổ mín đàm, Công luận báo, Phong hóa, Điễn tín, Tràng An báo, Sài Gòn

Từ những sách hồi ký, hồi ức mà bản thân có được, cũng như nguồn file báo chí liên quan tiếp cận được, tôi lần về những tài liệu sách vở liên quan được họ đề cập.

Advertisement

Nhưng trong khi sử dụng tài liệu, tôi cũng phải vất vả để đối sánh giữa ghi chép trong hồi ký, hồi ức theo trí nhớ của người liên quan với thực tế đã xảy ra. Vì có những ghi chép các tác giả nhầm thời gian, sự kiện hoặc nhầm tên tác giả, tác phẩm.

Chẳng hạn Nguyễn Công Hoan nhớ tác phẩm Thế lực Khách trú và vấn đề di dân vào Nam Kỳ của Đào Trinh Nhất là do nhà in Nghiêm Hàm thực hiện, nhưng thực tế là do Nhà in Thụy Ký in năm 1924; hay cuốn Loạn Thái Nguyên của Trần Huy Liệu in năm 1935, trong khi bản thân ông lại nhớ nó ra đời sau khi Tiếng vang làng báo đình bản, mà Tiếng vang làng báo đình bản năm 1936…

Ngoài nguồn nguồn tư liệu trên, thì quan trọng hơn nữa phải có tài liệu thực chứng là chính những sách đã được xuất bản.

Bản thân tôi hay tìm tư liệu để phục vụ công việc biên tập, đối sánh việc sử dụng tài liệu tham khảo, trích dẫn của các tác giả cũng như có nguồn tài liệu sử dụng viết báo (Nhờ nguồn ebook có được từ Thư viện quốc gia Pháp, Thư viện quốc gia Việt Nam và nhiều nguồn khác với khoảng 2 vạn tài liệu khác nhau, trong đó một lượng lớn là những sách xuất bản 1945 trở về trước); nên khi triển khai đề tài này, mình có thể đọc được những tài liệu liên quan đó để dẫn chứng.

Nhưng với quỹ thời gian hạn hẹp, cũng như viết dạng khái quát theo chủ đề, nên không thể nào bao quát hết được tất cả sách, tài liệu liên quan mà tôi được tiếp cận, đó là chưa kể còn thiếu rất nhiều tác giả, tác phẩm mà bản thân chưa thể tiếp cận. Trong tác phẩm Những con chữ ngoài trang sách, tôi chỉ có thể điểm qua được vài trăm đầu sách cùng các tác giả liên quan trong đời sống xuất bản thời gian đó.

Advertisement

Trong quá trình nghiên cứu, có điểm gì về ngành xuất bản ông cảm thấy đặc biệt thú vị?

– Một cách bao quát và chung nhất, thì ngành nào cũng có những nét riêng biệt làm nên đặc trưng so với ngành nghề khác. Hoạt động xuất bản cũng vậy.

Những điểm thú vị nếu gạn lọc, tôi có thể là nói đến những nét riêng nho nhỏ, khác biệt của xuất bản 1945 về trước như việc in giá trên bìa 1, có sách đưa cả mục lục hoặc yếu mục lên bìa 1; hay không như bây giờ có trang lưu chiểu ghi rõ người chịu trách nhiệm xuất bản, biên tập, dàn trang, vẽ bìa và số lượng in, đơn vị in… thời đó trang này chủ yếu chỉ ghi địa điểm in ấn, số lượng bản in, bản thường, bản đặc biệt nếu có mà thôi; và sách thời đó cũng như báo, đăng rất nhiều quảng cáo cho đủ thứ nhãn hàng, không chỉ ở bìa 4 mà cả có ở trong trang nội dung.

Còn về tổng quan, dẫu mỗi thời, hoạt động in ấn, xuất bản, phát hành có khác nhau, vẫn có những mẫu số chung như trong xuất bản vẫn có những ông lớn – cả nhà nước và tư nhân; sách cũng đa dạng thể loại, phân nhiều cấp độ như sách bản phổ thông, sách đặc biệt cho người chơi sách; có những giai đoạn sẽ có những dòng sách được độc giả ưa chuộng, trở thành trào lưu như hiện tượng tiểu thuyết Tàu đầu thế kỷ XX, tiểu thuyết ba xu giữa những năm 1930, cũng như xuất bản thời nay từng có dạo tiểu thuyết đam mỹ tạo sóng trong làng xuất bản…

con chu ngoai trang sach anh 2

Sách Những con chữ ngoài trang sách của Trần Đình Ba cung cấp nhiều thông tin thú vị về ngành xuất bản Việt Nam. Ảnh: ĐB.

In ấn, xuất bản và phát hành ngày nay được chuyên môn hóa

Đâu là điểm khác biệt lớn nhất giữa xuất bản ngày nay so với giai đoạn ông nghiên cứu trong sách?

Advertisement

– Nếu nói về khác nhau, có lẽ phải có cả một nghiên cứu đối sánh, thống kê mới hợp lẽ được. In ấn, xuất bản thời nay đã là thời của khoa học công nghệ rồi.

Đơn cử như việc in sách không còn phải tỉ mẩn nhặt từng con chữ bỏ vào khuôn in như trước nữa, mà đã tiến tới bước máy móc được lập trình theo sự điều khiển của con người để in ấn. Hay phát hành thời xưa để sách đến được với người đọc, phải thông qua hệ thống đại lý là các cửa hàng sách lớn nhỏ ở các tỉnh thành.

Ngày nay việc kinh doanh, phát hành sách theo cửa hàng sách truyền thống nhỏ lẻ theo hộ gia đình thậm chí đang thui chột, các cửa hàng sách gia đình chủ yếu bán sách giáo khoa, sách tham khảo và văn phòng phẩm cho học sinh, còn các hiệu sách lớn cũng phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt với các sàn thương mại điện tử mà người có nhu cầu, chỉ cần cài đặt ứng dụng trên thiết bị điện tử cá nhân, thực hiện vài thao tác là có thể ngồi chờ sách được giao đến tận tay trong dăm ngày hay thậm chí là trong 2 giờ (ở những thành phố lớn).

Như trên chỉ là hai khác biệt cơ bản về in ấn, phát hành của ngày xưa so với ngày nay.

Lại có những sự khác biệt cũng rất đáng kể như khoảng thời gian từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, khi việc in ấn, xuất bản nằm trong tay các nhà in công tư. Phải đến cuối thập niên 1920, đầu thập niên 1930, mô hình nhà xuất bản mới hiện diện và vươn lên thực hiện vai trò xuất bản, phát hành, các nhà in dần lui về hậu trường chuyên trách chức năng in ấn.

Advertisement

Còn hiện nay, hoạt động in ấn, xuất bản và phát hành được chuyên môn hóa hơn. Nhà in thực hiện nhiệm vụ nhà in, nhà xuất bản thực hiện việc xuất bản (khai thác bản thảo, biên tập, thiết kế, xuất bản sách).

Trong hoạt động này, các công ty sách tham gia năng động và có vai trò lớn. Việc phát hành, kinh doanh tập trung vào các công ty nhà nước, tư nhân.

Thời gian 1945 trở về trước, các nhà xuất bản tư nhân mọc lên rất nhiều. Thậm chí có những nhà xuất bản trở thành thế lực lớn của làng xuất bản như Tân Dân, Mai Lĩnh, hay Đời Nay…

Nhưng cũng có những nhà xuất bản tư nhân được lập nên với quy mô nhỏ phải giật gấu vá vai như đơn vị của Huy Cận – Xuân Diệu, Nguyễn Đức Chính. Thời nay, nhà xuất bản là của nhà nước, tư nhân tham gia hoạt động xuất bản phổ biến ở hình thức các công ty sách…

Ông nhận xét thế nào về tiến độ phát triển của ngành xuất bản thời gian gần đây và ngành sẽ đi theo hướng nào trong thời gian tới?

Advertisement

– Ngành xuất bản thời gian gần đây rõ ràng là phát triển nhanh, mạnh về số lượng đầu sách được xuất bản, đa dạng thể loại sách xuất hiện trên thị trường.

Ngành xuất bản thời gian gần đây phát triển nhanh, mạnh về số lượng đầu sách, đa dạng thể loại trên thị trường.

Trần Đình Ba

Có những dòng sách đang thực sự nhận được sự quan tâm của các đơn vị xuất bản và độc giả như sách về chuyển đổi số, sách về chữa lành, sách văn học kinh điển của Việt Nam và thế giới…

Còn vế sau của câu hỏi “ngành sẽ đi theo hướng nào trong thời gian tới?”. Đây là một câu hỏi mang tính dự báo. Mà dự báo thì luôn có xác suất đúng sai như dự báo thời tiết vậy. Nó phụ thuộc vào định hướng của cấp quản lý, vào đường hướng phát triển của các đơn vị xuất bản góp phần tạo nên tổng thể bức tranh chung về hoạt động xuất bản Việt Nam.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Zing News

Advertisement

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Từ ngày 21/4, Zing News mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Nguồn: https://zingnews.vn/hieu-ve-nganh-xuat-ban-qua-nhung-con-chu-ngoai-trang-sach-post1422238.html

Advertisement
Tiếp tục đọc

Tác giả

MC Phan Đăng: ‘Đọc sách cũng giống như yêu’

Được phát hành

,

Bởi

“Nếu không có phương pháp, không có mục tiêu thì ngay cả khi chúng ta yêu sách, chúng ta đọc sách cũng là một tình yêu lầm lạc”, tác giả Phan Đăng nhấn mạnh.

Chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, nhà báo – tác giả Phan Đăng tổ chức buổi talk show với nội dung “Đọc sách rất nguy hiểm nếu…”, tập trung vào các vấn đề độc giả quan tâm: Nên đọc sách như thế nào? Phương pháp đọc? Lựa chọn sách phù hợp với lứa tuổi, đối tượng?…

“Nếu như thời ấy có ai đó nói cho tôi biết, đọc sách là rất tốt, nhưng phải có mục đích đọc, phải có phương pháp đọc, phải có kỹ thuật đọc thì con đường tôi đi sẽ được rút ngắn lại rất nhiều. Phải đến bây giờ – 39 tuổi, tôi mới thật sự hiểu thế nào là ‘đọc quên để nhớ’, thế nào là ‘đọc của người để trở thành mình’ chứ không phải ‘đọc của người để trở thành nô lệ cho người’. Điều này thấm thía và quý giá vô cùng. Nó thực sự làm tôi như được bung ra, vỡ ra để nhìn thấu cả một chân trời mới”, tác giả Phan Đăng chia sẻ.

Tac gia Phan Dang anh 1

Tác giả Phan Đăng.

Phan Đăng so sánh rất dí dỏm, yêu mà không có phương pháp cũng chết, yêu không có phương pháp, cái giá phải trả rất đắt, có khi đừng yêu còn đỡ hơn, đọc sách cũng vậy.

Theo anh, có nhiều hệ lụy của việc đọc không có mục tiêu, thứ nhất đó là “tầm chương trích cú”, trong đầu lúc nào cũng sống bằng ý nghĩ của người khác mà cứ tưởng đấy là của mình.

Advertisement

Thứ hai là tin hết vào sách. Như vậy, dễ trở thành một kẻ độc tài tri thức, thấy ai đó nói không giống kiến thức mình đọc được tỏ thái độ cực đoan.

Hệ lụy thứ ba, đem mớ lý luận đọc được “tấn công” đối tượng nào đó nên mới có những cuộc bút chiến trên mạng xã hội khiến nhiều độc giả tin một cách mù quáng. Thực tế, có không ít người vẫn tin những chuyện hàn lâm, nhưng thật ra chẳng phải để cùng khai phóng, trao đổi về chân trời tri thức mà mục tiêu là đem mớ lý thuyết đấy “mài” thành lưỡi lê sắc bén cứa vào da thịt người khác nhằm chứng tỏ cái tôi hơn người.

Cái tôi là ảo tưởng của lầm lạc

Về phương pháp đọc, tác giả Phan Đăng cho rằng đọc sách phải có chiến lược, mục tiêu đọc chứ không bạ đâu đọc đấy, không lan man.

“Khi xây dựng mục tiêu đọc, phải trả lời được hai câu hỏi. Câu hỏi thứ nhất là chúng ta muốn phát triển ngách tri thức nào? Bể tri thức của nhân loại mênh mông vô tận, bạn có mười đời cũng không đọc được hết nhưng có quyền chọn một ngách để đào sâu tát cạn. Không hẳn vì mong muốn trở thành một chuyên gia trong lĩnh vực đấy mà đơn giản thỏa mãn tận cùng những khát vọng của bản thân. Muốn làm được điều đó, phải phát triển kiến thức nền, phông văn hóa cho chính mình. Như vậy, mới có một lộ trình đọc tốt”, tác giả Phan Đăng khẳng định.

Tac gia Phan Dang anh 2

“Ai cũng phải có một cuốn sổ đọc của riêng mình”, tác giả Phan Đăng bày tỏ.

Tuy nhiên, Phan Đăng cho rằng nếu chỉ có kiến thức ngách mà không có kiến thức nền thì chỉ thấy vài giọt nước chứ không thấy được cả dòng sông… và ngược lại. Để vừa cảm nhận được sự cô đọng, tinh túy của một giọt nước hay sự mênh mang, rộng lớn của dòng sông phải đọc cả tri thức ngách lẫn tri thức nền. Điều đó giúp cho các bạn có thể chia sẻ với con cái, cùng hoạch định một chiến lược đọc rõ ràng.

Advertisement

“Ai cũng phải có một cuốn sổ đọc của riêng mình”, tác giả Phan Đăng bày tỏ.

Theo anh, khi đọc cần một đầu óc khai phóng và kỹ thuật hoài nghi. Thậm chí, đọc trong sự trăn trở lật đi lật lại không ngừng nghỉ.

“Đọc sách rất nguy hiểm nếu… không cẩn thận thì càng đọc càng nuôi nấng cái tôi của mình, mang cái tôi để hơn thua với cuộc đời. Trong khi cái tôi theo quan điểm của Phật giáo, vốn dĩ nó không có thật, là một ảo tưởng của lầm lạc mà thôi. Đọc sách mà mang kiến thức của mình để coi thường người khác thì đọc làm gì. Đây là những hệ lụy rất nguy hiểm. Nếu không có phương pháp, không có mục tiêu ngay cả khi chúng ta yêu sách, chúng ta đọc sách đó cũng là một tình yêu lầm lạc”, tác giả Phan Đăng nhấn mạnh.

Phan Đăng từng công tác tại báo An ninh Thế giới. Anh được nhiều người biết đến trong vai trò một bình luận viên thể thao, MC chương trình Ai là triệu phú. Phan Đăng từng ra mắt các cuốn sách: Ở trong đầu tri thức, Ơ kìa, làng bóng trong mắt tôi, 39 câu hỏi cho người trẻ

Nguồn: https://zingnews.vn/mc-phan-dang-doc-sach-cung-giong-nhu-yeu-post1422829.html

Advertisement

Tiếp tục đọc

Xu hướng