Những lo lắng về trí nhớ phổ biến đến mức nào?

Có nhiều lý do để quan tâm đến trí nhớ của bạn. Hãy xem xét những điều này: phát triển một trí nhớ siêu việt giúp tăng cường sự chú ý, tập trung, khả năng trừu tượng hóa, gọi tên, hình dung không gian, khả năng sử dụng lời nói, ngôn ngữ và tiếp thu từ. Nói ngắn gọn, trí nhớ chính là chìa khóa cho việc tăng cường trí não.

Ở Mỹ ngày nay, tất cả những người trên 50 tuổi đều đang sống trong nỗi sợ hãi mang tên Big A – bệnh Alzheimer. Các cuộc gặp gỡ nho nhỏ (bữa tối, tiệc cocktail, v.v.) mang bầu không khí như một phân đoạn từ chương trình đố vui hằng tuần “Chờ đã… Đừng nói là” của đài NPR. Đó là chương trình mà các khách mời sẽ ganh đua với nhau trong những cuộc thi căng thẳng để trở thành người đầu tiên nghĩ ra tên của những thứ như diễn viên đóng một vai nào đó trong loạt phim truyền hình ngắn mới nhất mà mọi người đang say mê theo dõi.

Gần như chắc chắn là ai đó sẽ lấy điện thoại di động ra để kiểm tra độ chính xác của người trả lời đầu tiên. Nhanh, nhanh hơn nữa, nhanh nhất kẻo người khác nghi ngờ bạn đang có những triệu chứng ban đầu của Big A.

Trí nhớ là một phần vô cùng quan trọng của con người. Ảnh: Nativespeaker.

Mặc dù bệnh Alzheimer không phổ biến như nhiều người vẫn lo sợ, nhưng người ta đang ngày càng bày tỏ lo lắng về chứng mất trí nhớ mà họ cảm nhận được với bạn bè của mình. Chúng cũng là những lời than thở phổ biến nhất mà những người trên 55 tuổi chia sẻ với bác sĩ của họ.

Những lo lắng về trí nhớ như vậy thường phi lý và khơi dậy sự lo lắng không cần thiết. Sự lo lắng phổ biến này đã góp phần tạo ra một mối quan ngại rộng rãi về trí nhớ và các dấu hiệu suy giảm trí nhớ. Một trong những lý do của sự hoảng loạn này là sự nhầm lẫn trong tư duy của nhiều người về cách chúng ta hình thành ký ức.

Hãy cố gắng nhớ lại một chuyện gì đó đã xảy ra với bạn vào đầu ngày hôm nay. Nó không nhất thiết phải là một chuyện đặc biệt – bất kỳ sự kiện thông thường nào cũng được. Giờ hãy xem ký ức đó đã hình thành như thế nào.

Theo yêu cầu của tôi, bạn đã truy xuất ký ức về một chuyện gì đó mà có lẽ bạn sẽ không nghĩ tới nếu tôi không thúc giục bạn nhớ lại nó và bạn không nỗ lực để truy xuất nó.

Về bản chất, trí nhớ là trải nghiệm lại một chuyện gì đó trong quá khứ dưới dạng một hồi ức. Về mặt hoạt động, ký ức là sản phẩm cuối cùng của những nỗ lực của chúng ta trong hiện tại nhằm truy xuất những thông tin được lưu trữ trong não mình.

Ký ức – tương tự những giấc mơ và hành động tưởng tượng – khác nhau tùy theo mỗi người. Ký ức của tôi khác biệt rõ rệt với ký ức của bạn vì chúng dựa trên trải nghiệm sống cá nhân của chúng ta.

Ký ức cũng khác với hình ảnh hoặc video về các sự kiện trong quá khứ. Mặc dù các phiên bản dựa trên công nghệ này của quá khứ có thể đóng vai trò là công cụ kích thích trí nhớ, nhưng bản thân chúng không phải là ký ức.

Năm 2022, tôi bước lên bục cao sân khấu Nhà hát Thành phố Hồ Chí Minh đăng quang Hoa hậu Môi trường Việt Nam.

Năm 2023, tôi tiếp tục trở thành người Việt Nam đầu tiên chinh phục vương miện Miss Eco International 2023 (Hoa hậu Môi trường Thế giới) tại Cairo, Ai Cập giữa những phấn khích và xúc động.

Chiếc vương miện đã thay đổi tôi. Từ một cô bé vô tư trong chiếc “tổ kén” gia đình nuôi dưỡng gần 20 năm qua, nay tôi bước ra thế giới rộng lớn và choáng ngợp với những điều không thể ngờ đến. Thế giới đã “dạy” tôi lớn lên, trước những vô lo, niềm vui, nỗi buồn, cảm xúc của tuổi vừa rời ghế nhà trường.

Nhiệm kỳ hoa hậu của tôi đã kết thúc, nhưng tôi vẫn tiếp tục sứ mệnh trên con đường đã chọn, đó là tình yêu, là trái tim, là thanh xuân, là giá trị sống.

Hai năm nhìn lại, tôi tự hỏi về bản thân, về phiên bản khác của chính mình giữa có và không có vương miện, giữa những gì tôi đạt được và đánh mất. Thế giới đó, có gì ở lại cùng tôi? Có gì đã khiến tôi dũng cảm đi tiếp trong khoảng thời gian đầy khó khăn đó?

Hoa hậu môi trường thế giới 2023 Nguyễn Thanh Hà. Ảnh: Vietnam.vn.

Một mình trên sân khấu

Ngay khi vừa đạt cột mốc “đủ tuổi”, tôi lập tức đăng ký cuộc thi Hoa hậu Môi trường Việt Nam. Lúc ấy, tôi chỉ nghĩ rằng, phải thực hiện ước mơ của mình ngay khi có cơ hội. Ước mơ làm hoa hậu? Không hẳn! Đó là ước mơ được làm gì đó, thật cụ thể, thật thiết thực cho môi trường sống này, cho hành tinh này.

Nếu trở thành hoa hậu, tôi sẽ có ưu thế hơn, có thể xuất hiện trước nhiều người để bày tỏ những vấn đề về môi trường, đánh động sự quan tâm của nhiều người hơn. Nghĩ là làm, thật may mắn, tôi đã thành công và đăng quang khi lần đầu thử sức ở một đấu trường sắc đẹp mà mục tiêu không phải để trở thành người đẹp được ca ngợi hay được công nhận về nhan sắc. Tôi chỉ muốn nhắm tới sứ mệnh vì môi trường như chính danh hiệu mà cuộc thi đã trao.

Tôi bỗng nhớ đến câu nói trong Nhà Giả Kim: “Khi bạn thực sự mong muốn một điều gì, cả vũ trụ sẽ hợp lại giúp bạn đạt được nó”. Phải chăng, tôi thành công vì tôi khao khát điều đó mãnh liệt?

Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, tôi đã nhiều lần tự đặt câu hỏi cho bản thân: Là một người trẻ lớn lên trong điều kiện sống đầy đủ, được ăn ngon mặc đẹp và có nhiều cơ hội học tập hơn thế hệ ông bà, ba mẹ ngày xưa, liệu tôi có thể làm ngơ trước những mối đe dọa đang rình rập môi trường sống của chúng ta như rác thải, ô nhiễm, hạn mặn, lũ lụt, phá rừng hay hiệu ứng nhà kính không? Chính vì vậy, tôi đã quyết định tham gia cuộc thi Hoa hậu Môi trường. Hai chữ “môi trường” trong danh hiệu chính là nguồn sức mạnh và động lực để tôi hành động.

Ban đầu, tôi cũng mang trong mình rất nhiều lo ngại: Liệu mình có đủ khả năng không? Liệu có thể vượt qua những thí sinh tài năng khác? Tuy nhiên, tôi nhận ra, niềm khao khát mạnh mẽ muốn thử thách bản thân và tìm kiếm những cơ hội mới để trưởng thành còn lớn hơn. Điều thôi thúc tôi tham gia không chỉ là mong muốn thể hiện bản thân, mà còn ở khát khao được lan tỏa những giá trị tích cực về bảo vệ môi trường đến cộng đồng.

Thạc sĩ Tống Liên Anh là dịch giả của cuốn Học tập suốt đời (Peter Hollins). Ảnh: FBNV.

Theo tác giả Peter Hollins, học tập suốt đời là yếu tố quyết định sự phát triển cá nhân trong một thế giới không ngừng biến động. Bởi con người cần vượt ra khỏi vùng an toàn để bước vào vùng tăng trưởng, nơi mà sự thử thách và thất bại trở thành những bài học giá trị. Việc chấp nhận rủi ro, học hỏi từ sai lầm và không ngừng đổi mới tư duy sẽ giúp người học nâng cao khả năng thích ứng với thế giới VUCA – một thế giới đầy biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ (VUCA là viết tắt của: Volatility – tính biến động, Uncertainty – tính bất định, Complexity – tính phức tạp và Ambiguity – tính mơ hồ).

Con đường kiến tạo tri thức

“Hành trình học tập liên tục qua từng năm tháng với hai bước đường nối tiếp nhau, lặp đi lặp lại trong thời gian. Đó là con đường hướng tới tri thức và con đường sáng tạo tri thức. Khi kiến tạo được tri thức mới, con đường đi tìm tri thức lại mở ra”, tác giả Peter Hollins viết trong cuốn sách Học tập suốt đời.

Để thực hành học tập suốt đời một cách hiệu quả, nhà tâm lý học Peter Hollins đề xuất một số chiến lược quan trọng. Đầu tiên là học tập chủ động – một phương pháp đòi hỏi sự tham gia tích cực của người học. Thay vì tiếp thu thông tin một cách thụ động, người học cần đặt câu hỏi, tranh luận và phản biện để đào sâu kiến thức. Học tập chủ động không chỉ giúp nâng cao khả năng tư duy mà còn tạo ra động lực mạnh mẽ để tiếp tục khám phá những lĩnh vực mới.

Học tập chủ động có thể bao gồm mọi hoạt động cho phép người học tự dấn thân vào, bao gồm “cung cấp cơ hội để họ tự do diễn đạt, lắng nghe, đọc viết và suy ngẫm khi họ tiếp cận nội dung của khóa học”. Phương pháp này kích thích tư duy phản biện và tinh thần hợp tác, đồng thời tạo cơ hội để học sinh tương tác một cách có ý nghĩa hơn với các tài liệu giảng dạy – giáo trình mà họ đang theo học.

Sách Học tập suốt đời. Ảnh: FB Liên Anh.

Học tập chủ động

“Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc học tập chủ động có thể cải thiện thành tích học tập, giảm mức độ căng thẳng cho người học và tạo ra ý thức cộng đồng mạnh mẽ hơn trong lớp học”, tác giả Peter Hollins viết. Bằng cách học chủ động, người học có khả năng hiểu các chủ đề phức tạp tốt hơn, trở nên tự tin hơn vào khả năng của mình và sẵn sàng tham gia nhiều hơn vào các hoạt động hoặc thảo luận nhóm.

Bên cạnh đó, việc hồi tưởng tích cực đóng vai trò quan trọng trong quá trình học tập suốt đời. Theo tiến sĩ John Dunlosky (nhà nghiên cứu tại Đại học Kent State, Mỹ), hồi tưởng tích cực giúp củng cố trí nhớ và gia tăng khả năng tiếp thu thông tin một cách bền vững. Việc thường xuyên tự kiểm tra, đánh giá bản thân và đặt câu hỏi sẽ giúp người học hiểu sâu hơn về kiến thức, đồng thời rèn luyện khả năng tổng hợp và phân tích vấn đề.

Tác giả Hollins cũng đề cập đến phương pháp học đúng lúc – tức là tiếp thu kiến thức khi nó thực sự cần thiết và áp dụng ngay vào thực tế. Thay vì cố gắng ghi nhớ một khối lượng thông tin khổng lồ, người học nên tập trung vào những nội dung liên quan trực tiếp đến công việc hoặc cuộc sống của mình. Điều này giúp tối ưu hóa quá trình học tập và nâng cao hiệu quả sử dụng kiến thức.

Trò chơi hóa quá trình học tập cũng là một chiến lược đáng chú ý. Việc sử dụng hệ thống điểm thưởng, bảng thành tích hoặc huy hiệu sẽ giúp gia tăng sự hứng thú và động lực học tập. Học tập không còn là một nghĩa vụ mà trở thành một hành trình khám phá đầy thú vị.

Học tập suốt đời còn bao gồm cả quá trình sáng tạo tri thức. Mỗi cá nhân cần chủ động tìm kiếm cơ hội học hỏi, ứng dụng những gì đã học vào thực tế và từ đó phát triển năng lực cá nhân. Học tập suốt đời là một hành trình không ngừng nghỉ, mỗi bước tiến đều mở ra một chân trời mới của tri thức và sáng tạo.