Cuốn sách Cách những công ty lớn nhất thế giới sinh tồn của tác giả Liz Hoffman xoay quanh cách những công ty – cụ thể là những CEO của những công ty hàng đầu thế giới – đưa ra những quyết định và hành động để lèo lái doanh nghiệp vượt qua một nền kinh tế liên tục biến động, từ khi Covid-19 chỉ là một tin tức phong thanh cho đến lúc khủng hoảng cao trào rồi chuyển sang giai đoạn hồi phục.

Sách Cách những công ty lớn nhất thế giới sinh tồn. Ảnh: M.L.

Giới tinh hoa kinh tế cũng choáng váng

Cuốn sách ra đời từ những bài báo đầu tiên của Liz Hoffman viết về các thiệt hại kinh tế tức thời do đại dịch Covid-19 gây ra. Nó khởi đầu như một nỗ lực nhằm ghi lại các sự kiện kinh tế bất thường đã xảy ra khi đại dịch đóng băng nền kinh tế nước Mỹ.

Nói về chuyện này, tác giả sách viết: “Con virus được gọi bằng cái tên đơn giản “Covid” đến lúc đó đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm người và khiến hàng nghìn người đau ốm. Không ai mua bất cứ thứ gì. Các cuộc sa thải hàng loạt được công bố mỗi ngày. Đó là một sự kiện địa chấn đối với nền kinh tế toàn cầu, với tác động lan rộng theo mọi hướng. Nhiệm vụ mà biên tập viên giao cho tôi ngày hôm đó là phải cố gắng làm sao để lột tả khoảnh khắc này và mức độ phức tạp của nó”.

Bài báo được viết ra sau đó, xuất bản vào thứ bảy đầu tiên của tháng 4. Đây là một biên niên sử dài 8.000 chữ về tháng 3/2020, tháng mà thế giới ngừng hoạt động. Nó kể câu chuyện của hơn 20 giám đốc tập đoàn và nhà đầu tư khi họ phải đối mặt với thử thách lớn nhất trong sự nghiệp của mình.

Tiếp đó, với mong muốn đi sâu tìm hiểu cảm giác phải ngồi ở ghế lái của những công ty lớn nhất và có ảnh hưởng nhất thế giới, nơi các nhà lãnh đạo đã quen nói về chiến lược hàng quý, nếu không muốn nói là hàng năm, và bỗng bị buộc phải đưa ra quyết định ngay lập tức, Liz Hoffman bắt đầu tìm kiếm những câu chuyện hấp dẫn nhất xoay quanh các loại hình công ty khác nhau. Đồng thời, bà tiến hành phỏng vấn hơn 100 nhà lãnh đạo – các nhà tài phiệt ở Phố Wall, các công ty ở Thung lũng Silicon, các nhà sản xuất ở vùng Trung Tây nước Mỹ…

Và qua các cuộc phỏng vấn này, tác giả cho biết giới tinh hoa kinh tế cũng choáng váng chẳng kém gì đám còn lại chúng ta. Đối với hầu hết bọn họ, và ngay với tác giả sách cũng vậy, thập kỷ vừa qua là một chặng đường yên ả.

Công nhân lắp ráp máy thở tại nhà máy Ford Rawsonville ở Ypsilanti Township, Mich. Nguồn: NYT.

Lèo lái vượt qua cú sốc không ai lường trước được

Đầu năm 2020 mọi thứ đã thay đổi với hầu hết công ty Mỹ, kể cả những tên tuổi lớn được cho là hoàn toàn thoát ly thế giới doanh nghiệp. Thế giới của họ biến thành một thế giới ảo, nhỏ bé, ngắn hạn.

Nhịp phi nước kiệu trên phạm vi toàn cầu khựng lại, bị thay thế bởi những cuộc họp Zoom bất tận và những buổi giải trí tập thể qua Zoom ngượng nghịu đến đau đớn. Người lao động hoảng loạn. Hàng trăm quyết định phải được đưa ra ngay lập tức. Khi đại dịch ngày càng kéo dài, tính chính trị độc hại xoay quanh nó đã ngấm vào hầu như mọi quyết sách nơi phòng họp.

Lấy diễn biến của xã hội, nền kinh tế – chính trị làm bối cảnh và đặt mỗi chương là một câu chuyện, có nhiều sự kiện theo dòng với nhiều nhân vật, cuốn sách lột tả cảm giác chậm-chạp-rồi-đột-ngột của cuộc bùng phát của đại dịch virus corona vào những tháng đầu năm 2020 – một cuộc khủng hoảng ập đến và ban đầu nó chẳng có vẻ gì giống một cuộc khủng hoảng. Đồng thời, cuốn sách khám phá những quyết định mà các các lãnh đạo của những công ty hàng đầu nước Mỹ: GE, GM, Goldman Sachs, Airbnb, Delta Airlines, Hilton, JPMorgan đưa ra qua một lăng kính luôn đổi thay từng giờ.

Trong cuốn sách, Liz Hoffman cho chúng ta biết quyết định của một số CEO đã giúp công ty của họ sớm thích ứng và vượt qua giai đoạn đầy thách thức này. Chẳng hạn Bill Ackman của Pershing Square Capital Management đã thấy sự sụp đổ sắp xảy ra và kiếm được hơn 2,5 tỷ đôla từ một vụ cá cược hoán đổi rủi ro tín dụng dự đoán rằng mọi thứ sẽ đi xuống rất nhanh.

Doug Parker của American Airlines đã đàm phán với Bộ trưởng Tài chính Steve Mnuchin về quy mô của gói cứu trợ của Chính phủ, mặc dù trước đây ông chưa từng tương tác với một Bộ trưởng Tài chính nào.

Jim Hackett của Ford Motor đã phản ứng với Covid-19 bằng cách điều chỉnh năng lực sản xuất của Ford để sản xuất máy trợ thở tức thời.

Solomon của Goldman tìm cách sử dụng nhân viên của mình trong một ngành công nghiệp chứng khoán không được thiết lập để làm việc tại nhà, và cũng không cho phép sử dụng máy tính cá nhân cho mục đích giao dịch. Để giải quyết việc này, Goldman đã phân phối máy tính của công ty cho nhân viên trên khắp khu vực New York qua sự kết hợp giữa Uber và phương tiện cá nhân – sự kết hợp giữa tính đổi mới và khả năng phục hồi…

Bên cạnh những nhà lãnh đạo được đề cập đã thể hiện tốt trong những hoàn cảnh đầy thách thức trên, Liz Hoffman cũng cho biết những nhà lãnh đạo có các quyết định bị chỉ trích. Chẳng hạn Randi Weingarten người đứng đầu công đoàn giáo viên đã dùng mọi cách để ngăn trẻ em quay trở lại trường học. Quyết định này không chỉ gây ảnh hưởng không tốt cho trẻ em trong nhiều năm tiếp theo mà còn làm phức tạp thêm bức tranh cho các CEO đang cố gắng đưa phụ huynh trở lại làm việc tại văn phòng…

Cách những công ty lớn nhất thế giới sinh tồn nhận được nhiều lời khen từ giới lãnh đạo doanh nghiệp. Harvey Schwartz, cựu Chủ tịch Goldman Sachs nhận xét: “Liz Hoffman đã mang đến một thứ vừa mới lạ vừa cần thiết: một câu chuyện của người trong cuộc về cách lèo lái một doanh nghiệp – hay nói đúng hơn là cả nền kinh tế – vượt quá cú sốc không ai lường trước được. Các lãnh đạo doanh nghiệp nhiều tham vọng nên học hỏi từ cuốn sách này”.

Còn Mary Childs, đồng dẫn chương trình Planet Money của NPR thì cho rằng đây là: “Một cái nhìn hiếm có đào sâu vào những quyết định chớp nhoáng và nhiều rủi ro của những người đứng đầu các doanh nghiệp lớn nhất nước Mỹ”.

Tác giả Nguyễn Trần Quang. Ảnh: BTC.

Đây là chia sẻ của tác giả Nguyễn Trần Quang tại buổi ra mắt cuốn sách Storytelling – Lay động lòng người bằng chuyện kể vào sáng 16/11 tại Đường sách Nguyễn Văn Bình, (quận 1, TP.HCM).

Trong thời đại công nghệ len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống như hiện nay, mỗi ngày, chúng ta “tiêu thụ” hàng chục, hàng trăm thông điệp trên mọi nền tảng, từ mạng xã hội, những cuộc đối thoại, báo chí đến truyền hình. Điều này khiến ta dễ dàng trở nên “miễn nhiễm” với những nội dung nhàm chán, thiếu cảm xúc và không có khác biệt.

Vậy điều gì giúp thông điệp truyền tải có thể nổi bật và in dấu vào tâm trí người nghe? Câu trả lời có lẽ nằm ở storytelling – nghệ thuật kể chuyện.

Khả năng kể chuyện là bản năng sinh tồn, đã được lập trình trong gen và giúp con người chúng ta truyền đạt thông tin, bảo vệ và phát triển giống nòi suốt hàng nghìn năm. Nhưng nghệ thuật kể chuyện lại đòi hỏi những kỹ năng quan sát được mài giũa để trở thành tinh tế, từ đó thu hút và thuyết phục được đối tượng mà ta muốn truyền tải thông điệp.

Sách Storytelling – Lay động lòng người bằng chuyện kể là cẩm nang cung cấp cho người đọc những kiến thức cần biết về nghệ thuật kể chuyện: phương pháp kể chuyện thu hút, kiến thức chuyên môn được “đơn giản hóa”, phân tích case-study (ví dụ) thực tiễn, những khám phá thú vị về văn hóa kể chuyện và góc nhìn về nghệ thuật kể chuyện trong đời đại bùng nổ thông tin.

Sách Storytelling – Lay động lòng người bằng chuyện kể.

Trong đó, tác giả hướng dẫn yếu tố cốt lõi góp phần làm nên một câu chuyện hay, cách tạo dựng cốt truyện chặt chẽ, phát triển ý mạch lạc… cho đến các phương pháp nhằm ứng dụng kỹ năng kể chuyện vào công việc và đời sống.

Sách còn là một “lược sử” của nghệ thuật kể chuyện từ “truyền thống” đến “hiện đại”: kho tàng những câu chuyện được sưu tầm và sáng tác, từ những giai thoại quen thuộc được đến những truyện kể được trình bày lại dưới góc nhìn mới mẻ. Tác giả cho biết để viết nên cuốn sách này, ông đã nghiên cứu, học hỏi và chọn lọc thông tin từ hàng trăm bài nghiên cứu và sách báo khác nhau.

Ông kỳ vọng giúp độc giả có thể ứng dụng nghệ thuật kể chuyện trong xây dựng thương hiệu cá nhân, đàm phán kinh doanh và xây dựng những mối quan hệ.

Nguyễn Trần Quang là chuyên gia về tư vấn chiến lược xây dựng và phát triển thương hiệu. Ông có kinh nghiệp hơn 3 thập kỷ xây dựng tên tuổi vững chắc cho các thương hiệu tiếng tăm, kinh qua nhiều chức vụ lãnh đạo, cố vấn và quản lý trong các doanh nghiệp đa quốc gia, đặt chân đến nhiều vùng đất, nhìn – nghe – chạm và cảm thụ nhiều nền văn hóa.

Ông chia sẻ đã dành gần cả cuộc đời để quan sát, học hỏi và tìm kiếm, để đọc được nhiều câu chuyện hay cũng như góp nhặt được nhiều thông tin bổ ích về cách xây dựng một câu chuyện.

Ông kết luận: “Một câu chuyện hay khi được kể đúng cách có thể khắc sâu mọi cảnh tượng, hình ảnh, cảm xúc… vào tâm trí người nghe. Để rồi nó như một bản nhạc, khi ta vô tình nghe lại thì những phần trí nhớ từ sâu thẳm trong tiềm thức lại bất ngờ dấy lên, làm sống lại mọi chi tiết cho dù là nhỏ nhất”.

Ngay mở đầu cuốn sách, Lionel Barber khẳng định rằng nhân vật của ông (Son) có lẽ là ông trùm quyền lực nhất thế kỷ 21 nhưng lại không phải là cái tên được nhiều người biết đến.

Theo FT, Son là giấc mơ của một người viết tiểu sử. Sự nghiệp của ông là một chuỗi thăng trầm gần như siêu thực. Giống như Zelig, Son không chỉ có mặt mà còn là người liên quan đến hầu hết bước ngoặt lớn trong giới công nghệ toàn cầu 4 thập kỷ qua.

Son trong một cuộc phỏng vấn ở Tokyo năm 2013. Ảnh: Reuters.

Thăng trầm cùng giới công nghệ toàn cầu

Tác giả Barber, cũng là một cựu biên tập viên của FT, cho độc giả biết rằng người đàn ông này (Son) “là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất cả ở Mỹ và Trung Quốc, là nhà tài trợ lớn nhất thế giới cho giới khởi nghiệp. Tuy nhiên, cũng là ông chủ của một trong 10 công ty nợ nhiều nhất và có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính nếu công ty này vỡ nợ”.

Bước ngoặt lớn đầu tiên của ông diễn ra vào năm 1995. Một động thái đầu tư táo bạo vào Yahoo! đã giúp Son đánh bại các nhà đầu tư mạo hiểm hàng đầu của Mỹ để trở thành nhà đầu tư ngoại vi giành được số cổ phần lớn nhất được phân cho các cổ đông bên ngoài. Vào thời điểm thị trường “bong bóng Dotcom” (thời kỳ cổ phiếu của các công ty công nghệ tăng giá nhanh chóng) đạt đỉnh vào đầu năm 2000, SoftBank đã được ca ngợi là công ty một mình kéo Nhật Bản ra khỏi thập kỷ mất mát và Son là người giàu nhất thế giới.

Và khi bong bóng sụp đổ, danh tiếng của Son cũng sụp đổ. Vốn hóa thị trường của SoftBank đã giảm 98%. Bản thân Son đã mất khoảng 67 tỷ USD. Tờ Asahi Shimbun thậm chí đăng bài phủ nhận công khai ngôi sao một thời với tiêu đề Hunt for the Class A War Criminal ( tạm dịch: Săn lùng tội phạm chiến tranh hạng A).

Khi rơi vào tình cảnh này, hầu hết nhà đầu tư sẽ kết thúc sự nghiệp. Nhưng Son chỉ mới bắt đầu. Ông ngay lập tức phát hiện ra một con át chủ bài khác đã nằm trong tay, một thoả thuận trị giá 20 triệu USD cho 30% cổ phần được kí kết giữa SoftBank 18 tháng trước với một công ty khởi nghiệp thương mại điện tử Trung Quốc khi đó chưa được biết đến: Alibaba của Jack Ma. Khoản cược vào sự tăng trưởng bùng nổ của Trung Quốc đã trở thành một trong những khoản đầu tư có lợi nhuận ngoạn mục nhất trong thập kỷ tiếp theo và giúp SoftBank tăng cường tài trợ cho các dự án băng thông rộng và viễn thông ở cả hai bờ Thái Bình Dương.

Tác phẩm ra mắt ngày 3/10. Ảnh: Amazon.

Tuy nhiên, sự trở lại lần thứ hai của Son cũng không quá thành công. Trong cuộc khủng hoảng tín dụng toàn cầu năm 2008, các khoản vay khổng lồ của SoftBank và những cuộc phiêu lưu ngoài luồng của công ty với các sản phẩm phái sinh dưới chuẩn đã tiếp tục ám ảnh công ty. Bản thân Son đã buộc phải bán tháo cổ phần cá nhân của mình để trả cho các đợt đầu tư. “Tôi đã mất gần như toàn bộ tài sản thế tục của mình”, ông thú nhận với Barber.

Tuy nhiên một lần nữa, Son trở mình thành công. Năm 2009 đã mở ra một kỷ nguyên mới của các khoản cho vay với lãi suất rất thấp và Son đã tận dụng được điều này. Trong thập kỷ thứ ba đầu tư, ông đã làm được một điều lớn nhất: Tìm ra những con đường mới để kêu gọi nguồn vốn khổng lồ trong một thế giới đa cực tràn ngập tiền bạc.

Một thế hệ lãnh đạo mới ở Trung Đông háo hức chuyển đổi tài sản từ nhiên liệu hóa thạch của họ thành các khoản đầu tư vào công nghệ toàn cầu. Son ngay lập tức có mặt. Quỹ Tầm nhìn SoftBank trị giá 100 tỷ USD đã ra đời do Saudi và UAE hậu thuẫn – công cụ đầu tư công nghệ lớn nhất mà thế giới từng thấy.

Tuy nhiên, đầu tư luôn đi kèm với rủi ro và SoftBank cũng không phải ngoại lệ, đặc biệt trong kỷ nguyên mới với sự nổi lên của giới khởi nghiệp. Đầu tiên là thảm họa thiệt hại 14 tỷ USD cho khoản đầu tư vào công ty khởi nghiệp chia sẻ văn phòng WeWork, điều Barber gọi là “một trong những biến động và sai lầm lớn nhất trong lịch sử đầu tư”.

Sau đó, lạm phát lớn hậu đại dịch đã chấm dứt kỷ nguyên cho vay tiền miễn phí. Vào tháng 5/2022, Quỹ Tầm nhìn đã ghi nhận khoản lỗ khổng lồ 27 tỷ USD khi danh mục đầu tư khởi nghiệp sụp đổ. Vào tháng 11 cùng năm, Son tuyên bố từ chức khỏi cương vị đại diện cho SoftBank.

Gợi mở về đặc sắc cá nhân

Gambling Man là câu chuyện có tiết tấu nhanh và chuyên ngành về Son, từ đó mở ra những đề tài lịch sử rộng hơn. Ở cương vị độc giả, họ không chỉ muốn biết những sự kiện lớn mà còn muốn có được một góc nhìn sâu sắc về cá nhân Son và hiểu được sức hấp dẫn của những “vị thần” trên đỉnh Olympus.

Và Barber đã thành công trong việc truyền tải các cuộc phỏng vấn với nội dung rất khó nắm bắt của mình. Ông quyết định đưa ra lời giải thích dựa trên câu chuyện về nguồn gốc được chính Son ưa chuộng. Là một người gốc Hàn Quốc sinh ra trong cảnh nghèo ở tỉnh lẻ và buộc phải thể hiện mình là người Nhật, ông khao khát được chấp nhận trong một xã hội nổi tiếng là có kỷ luật. Điều này đúng với một câu châm ngôn trong giới khởi nghiệp là “Khi có niềm tin, khao khát vào điều gì đó, bạn sẽ có quyết tâm thành công và thành công”.

Tuy nhiên, sự nghiệp của Son không dừng lại ở Nhật Bản hay châu Á mà mang tính toàn cầu, đầy thăng trầm và khó tin đến mức cứ sau mỗi lần thành công và thất bại, không ai ngờ đến những điều phía sau. Vào cuối cuốn sách, Barber chia sẻ về lời mời bất ngờ vào phòng riêng của ông trùm. Những cánh cửa gỗ trượt ra để lộ “một cảnh tượng ngoạn mục… thế giới của Son trên tầng 28 của trụ sở SoftBank”. Có vẻ như cuối cùng, chúng ta cũng sắp biết được điều gì thúc đẩy Son và liệu ông thực sự là một thiên tài hay một kẻ điên.

Tuy nhiên, Son chỉ muốn chia sẻ về khu vườn Nhật Bản của mình. Không có khoảng khắc bùng nổ nào. Sự bí ẩn của ông vẫn được giữ kín.