Hình ảnh trong phim Lặng yên dưới vực sâu.

Gió đông rưng rức khám phá những giằng xé nội tâm của người dân tộc miền núi, đặc biệt là người phụ nữ, để nói lên bi kịch khi con người bị tàn dư hủ tục, cuộc sống luẩn quẩn và những quan niệm cũ kỹ trói buộc tinh thần, bị dằn vặt bởi khát khao và trách nhiệm trong cuộc sống gia đình và hôn nhân.

Giữa vùng cao, ở những xóm làng nhỏ bé trong truyện của Hoàng Lệ Thủy, dường như bổn phận lớn nhất của người phụ nữ là lấy chồng và sinh con. Họ không có lựa chọn gì khác, và cũng không biết tới một cách sống nào khác. Tất cả bi kịch phát sinh từ đó. Cuộc đời họ gói gọn trong hai bổn phận trên, nhưng những nhân vật nữ của Hoàng Lệ Thủy thường không có được hạnh phúc trọn vẹn trong hôn nhân.

Dù lựa chọn sống theo bổn phận hay sống theo mong muốn thầm kín bên trong, những người phụ nữ này hầu như luôn phải hy sinh hoặc trả cái giá rất đắt. Họ chịu sự dằn vặt của lương tâm, sự phán xét của người đời, mất đi người bên cạnh hoặc thậm chí là đánh mất chính mình. Tuy nhiên, họ vẫn luôn vùng vẫy để tìm một cách nào đó vẹn cả đôi đường, để vừa vì mình vừa vì những người xung quanh, nhưng họ ít khi đạt được điều này.

Tập truyện ngắn Gió đông rưng rức của nhà văn Hoàng Lệ Thủy. Ảnh: ML.

Đi vào từng truyện ngắn cụ thể, ta có thể thấy rõ những mâu thuẫn, giằng xé nói trên. Ví dụ như người mẹ tên Day trong truyện Gió của đại ngàn mất chồng sớm khi tuổi còn trẻ, phải một nách nuôi ba đứa con suốt mười mấy năm trời.

Thế nhưng đi lấy chồng mới có nghĩa là bỏ lại những đứa con, bởi vì người phụ nữ lấy chồng rồi là thuộc về nhà chồng. Bi kịch xảy ra, con gái của Day không thể kết hôn với người yêu vì cha mẹ anh ta chê đứa con gái không có mẹ ở bên dạy dỗ, để rồi cặp đôi yêu nhau phải lựa chọn cùng nhau rời bỏ cõi đời.

Bi kịch không kém là cô gái tên Dơ, lấy chồng rồi nhưng “cứ như cái nương khát nước, con suối thèm mưa”. Chính người mẹ của cô nhìn vào con gái cũng cho rằng cô không được “yêu đến nơi đến chốn”. Tất cả chỉ vì chồng cô không làm được chuyện vợ chồng. Khi cô đã băng đèo lội suối, chịu khổ và bị thương để xin được thuốc từ một ông thầy quái dị để chữa trị cho chồng, lúc hạnh phúc tưởng đã đến khi cô có thai, thì sự sung mãn đã khiến chồng cô tìm đến người phụ nữ khác. Tuyệt vọng và tràn ngập hận thù, Dơ lại sa vào vòng tay lão Kía đã cho cô thuốc.

Còn nhiều nữa những số phận ngang trái. Nhân vật tôi trong Đêm ấy gió ngừng thổi khổ sở và đau đớn vì chồng cô và chị cô dan díu với nhau, người chị từng bị chồng cũ bạo hành, người chị rất yêu thương cô và cũng được cô yêu thương hết mực. Hay hai cặp vợ chồng trong Mật ong đắng, hai người đàn ông Khúa và Phứ thân nhau như anh em trót yêu cùng một người, Khúa cưới được May nhưng không thể có con nên chuốc rượu cho May và nhờ Phứ làm cô có con. Khúa chết đi, để lại May, Phứ và vợ của Phứ trong một mối quan hệ nhằng nhịt, và không ai có thể hạnh phúc được nữa.

Gió đông rưng rức giúp ta hiểu thêm về cuộc sống của người dân vùng cao, đặc biệt là đời sống tâm hồn người phụ nữ, để thêm cảm thông, chia sẻ, và cũng thắp lên hy vọng về một tương lai tốt đẹp hơn cho họ. Một tương lai mà con người có lựa chọn và không còn bị những quan niệm hay hủ tục trói buộc.

Trong một thế giới ngày càng vội vã, chúng ta thường bị cuốn vào dòng xoáy của công việc và kỳ vọng. Càng nỗ lực hoàn thành những mục tiêu xa vời, ta càng cảm thấy xa rời chính bản thân mình. Sách Tâm ta là ngôi nhà, ngôi nhà nhỏ có hoa sẽ trở thành một người bạn đồng hành, giúp chúng ta tìm lại sự kết nối với chính mình thông qua những bài học nhỏ nhưng đầy giá trị.

Cuốn sách mở đầu bằng một thông điệp quan trọng: trong mỗi con người, đều có một “ngôi nhà nhỏ” – một không gian nội tâm mà tại đó, chúng ta có thể tìm thấy sự yên bình và tĩnh lặng. Nhưng điều trớ trêu là, rất nhiều người lại quên mất cách trở về ngôi nhà ấy. Họ lạc lối trong guồng quay của những đòi hỏi, áp lực và sự kỳ vọng từ xã hội, gia đình và bản thân. Sự bình an thực sự dường như đã trở thành điều gì đó xa vời, khó nắm bắt.

Sách đưa ra 8 chìa khóa, tương đương với 8 bài học sâu sắc, giúp chúng ta mở cánh cửa để bước vào ngôi nhà tinh thần của mình. Một trong những bài học quan trọng đầu tiên mà cuốn sách chia sẻ là tìm kiếm sự cân bằng: “Chúng ta không thể làm hài lòng tất cả, nhưng ta có thể học cách hài lòng với chính mình”.

Đó là điều cuốn sách muốn gửi gắm, đồng thời khuyến khích người đọc buông bỏ cảm giác tội lỗi khi không thể hoàn thành mọi việc một cách hoàn hảo. Thay vì cố gắng làm hài lòng người khác, ta cần học cách chấp nhận rằng không có sự cân bằng hoàn hảo nào trong cuộc sống này như nó vốn là!

Sách Tâm ta là ngôi nhà, ngôi nhà nhỏ có hoa. Ảnh: Phạm Thủy.

Một chủ đề xuyên suốt khác trong Tâm ta là ngôi nhà, ngôi nhà nhỏ có hoa là việc chấp nhận và đối diện với những nỗi sợ, áp lực và mong muốn không cần thiết. Chúng ta thường bị đè nặng bởi những tiêu chuẩn mà mình hoặc xã hội đặt ra. Điều đó khiến chúng ta trở nên căng thẳng, mệt mỏi và đánh mất sự tự do nội tại.

Cuốn sách khuyến khích chúng ta buông bỏ những kỳ vọng không cần thiết, học cách nói “không” khi cần thiết để bảo vệ “khu vườn tinh thần” của mình.

Sách viết:“Khi mọi thứ đang diễn ra quá nhanh, khi chúng ta cảm thấy như sắp hết thời gian và bị mắc kẹt bởi tiếng nói nội tâm đang hủy hoại mình, thì chỉ còn một việc phải làm, đó là dừng lại. Dù điều đó có vẻ trái với tự nhiên, nhưng chúng ta cần sống chậm lại để có thể quan sát những phần còn thiếu tình yêu thương trong hệ sinh thái của mình và… tha thứ cho bản thân”.

Đây là một trong những lời khuyên thiết yếu mà cuốn sách mang lại: học cách tha thứ cho chính mình, vì chúng ta không hoàn hảo, và không cần phải hoàn hảo. Việc buông bỏ những kỳ vọng quá lớn, chấp nhận rằng cuộc sống có thể không theo ý muốn, là chìa khóa để giải phóng khỏi sự nặng nề của cuộc sống thường nhật.

Cuốn sách cũng nhắc nhở rằng hạnh phúc không đến từ những thành công to lớn hay mục tiêu xa vời, mà chính từ những điều giản dị trong cuộc sống hàng ngày. Đôi khi, chỉ cần một khoảnh khắc dừng lại, hít thở sâu, và cảm nhận sự hiện diện của chính mình trong hiện tại đã đủ để mang lại niềm vui và sự hài lòng. “Hạnh phúc nằm trong từng bước chân vững chãi, từng hơi thở thảnh thơi mà chúng ta có thể trải nghiệm mỗi ngày”.