Bộ sách Harry Potter, với bảy cuốn kể về hành trình của Harry từ một cậu bé 11 tuổi đến một thiếu niên 17 tuổi, đã trở thành một hiện tượng văn học toàn cầu, đặc biệt với trẻ em và thanh thiếu niên. Câu hỏi về độ tuổi phù hợp để trẻ bắt đầu đọc bộ sách này đã được nhiều chuyên gia, phụ huynh, và các tổ chức giáo dục thảo luận, với nhiều quan điểm khác nhau dựa trên khả năng đọc, nội dung, và mức độ trưởng thành cảm xúc của trẻ.

Dưới đây là phân tích chi tiết dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy và ý kiến chuyên gia, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện cho phụ huynh và người quan tâm.

Ý kiến từ chuyên gia tâm lý và phát triển trẻ em

Một trong những ý kiến chuyên gia đáng chú ý đến từ Adele Brodkin, Ph.D., một nhà tâm lý học và chuyên gia phát triển trẻ em, được trích dẫn trong bài viết trên Scholastic (An Expert Talks About Harry Potter).

Bà cho rằng bộ sách Harry Potter không phù hợp để đọc cho trẻ chưa thể tự đọc, và phần lớn trẻ em không thể đọc chúng trước lớp 3 hoặc 4, tức là khoảng 8-10 tuổi. Bà nhấn mạnh rằng phụ huynh cần đánh giá khả năng suy nghĩ trừu tượng của trẻ, đặc biệt là khả năng phân biệt giữa tưởng tượng và thực tế, để đảm bảo trẻ sẵn sàng cho nội dung. Bà cũng khuyên phụ huynh nên đọc cùng trẻ hoặc tự đọc trước để sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ cảm xúc của trẻ, đặc biệt nếu trẻ cảm thấy nội dung quá sức hoặc đáng sợ.

Ngoài ra, các bài viết từ Common Sense Media, một tổ chức uy tín về hướng dẫn độ tuổi cho phương tiện truyền thông, cũng cung cấp gợi ý cụ thể. Theo hướng dẫn của họ, tuổi 8+ là thời điểm tốt để bắt đầu, với việc đọc to hoặc nghe sách nói được khuyến khích cho trẻ nhỏ hơn. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng nội dung trở nên mạnh mẽ hơn khi trẻ lớn hơn, đặc biệt từ 10 tuổi, khi các nhân vật yêu thích có thể chết, và đến 12 tuổi, trẻ có thể xử lý được hầu hết nội dung (Harry Potter Age-by-Age Guide | Common Sense Media).

Hướng dẫn đọc theo độ tuổi

Có một số trang web, ví dụ Hooked To Book và The Literary Lifestyle đã cung cấp chi tiết hơn về độ tuổi và lớp học phù hợp cho từng cuốn trong bộ truyện Harry Potter. Theo Hooked To Book, những tập truyện đầu tiên như Harry Potter và Hòn đá phù thủy, Harry Potter và Phòng chứa bí mật và Harry và Tên tù nhân ngục Azkaban phù hợp cho trẻ từ 8 tuổi trở lên, tương ứng với lớp 2-3. Những cuốn này có nội dung nhẹ nhàng hơn, với các chủ đề như cái chết của cha mẹ Harry và một số cảnh đáng sợ, nhưng thường được đánh giá là phù hợp nếu trẻ đã quen với sách thiếu nhi.

Tuy nhiên, từ tập thứ tư Harry Potter và Chiếc cốc lửa, nội dung trở nên phức tạp hơn, với cảnh giết người và cái chết của một nhân vật phụ, được khuyên cho trẻ từ 10 tuổi, tương ứng lớp 5.

Các cuốn sau như Harry Potter và Hội Phượng Hoàng (tập 5) và Harry Potter và Hoàng tử lai (tập 6), nội dung tiếp tục trở nên sâu sắc hơn, như cái chết của nhân vật quan trọng và sự cô lập của Harry, phù hợp cho trẻ 11 tuổi. Cuối cùng, Harry Potter và Bảo bối tử thần được khuyên cho trẻ 13 tuổi (lớp 8) do có các chủ đề PG13, bao gồm yếu tố bạo lực tàn nhẫn và thường xuyên xuất hiện cái chết của các nhân vật.

Các yếu tố cần lưu ý

Một điểm quan trọng được nhiều nguồn nhấn mạnh là sự khác biệt giữa khả năng đọc và khả năng xử lý nội dung. Ví dụ, cuốn đầu tiên có điểm Lexile 880, phù hợp với trẻ lớp 4-5 về mặt đọc, nhưng các chủ đề như cái chết của cha mẹ và các sinh vật đáng sợ có thể gây khó khăn cho trẻ nhạy cảm dưới 8 tuổi. Do đó, phụ huynh được khuyên nên đọc cùng trẻ, đặc biệt ở những cuốn đầu, để hỗ trợ và giải thích các khái niệm phức tạp.

Ngoài ra, một số nguồn như Barnes & Noble phân loại Harry Potter là sách trung học, phù hợp cho trẻ 9-12 tuổi, nhưng cũng lưu ý rằng trẻ thường thích đọc về nhân vật cùng độ tuổi hoặc lớn hơn một chút, và nội dung ngày càng dài và tối tăm hơn, phù hợp với trẻ lớn hơn.

Có một số tranh luận về việc cho trẻ đọc sớm hơn, đặc biệt với trẻ 6-7 tuổi, như một số phụ huynh chia sẻ trên các diễn đàn như Mumsnet. Tuy nhiên, các chuyên gia thường cảnh báo rằng trẻ nhỏ hơn có thể không hiểu được các khái niệm trừu tượng hoặc bị ảnh hưởng bởi các cảnh đáng sợ, như cái chết hoặc bạo lực, nên khuyên trì hoãn đến khi trẻ có khả năng xử lý tốt hơn.

Một chi tiết thú vị là các hướng dẫn đọc thường dựa trên mức độ Lexile, nhưng lại kết hợp với đánh giá nội dung, tạo ra sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ sẵn sàng về mặt càm xúc.

Ví dụ, cuốn đầu tiên có thể đọc được ở lớp 2-3 (7-8 tuổi), nhưng nhiều nguồn khuyên bắt đầu từ 8 tuổi để đảm bảo trẻ hiểu và không bị ảnh hưởng tiêu cực.

Bảng tổng hợp đề xuất độ tuổi theo từng tập

Dưới đây là bảng tổng hợp các đề xuất tuổi, dựa trên cả khả năng đọc và nội dung:

Tóm lại, trẻ có thể bắt đầu đọc Harry Potter từ khoảng 8-9 tuổi, nhưng phụ huynh cần theo dõi và hỗ trợ, đặc biệt với các tập truyện phức tạp và nội dung tối tăm hơn. Sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ trưởng thành cảm xúc là yếu tố quan trọng, và mỗi gia đình nên điều chỉnh dựa trên nhu cầu riêng của trẻ.

Đọc Sống sáng (NXB Hội Nhà văn, Sáng Books), cuốn sách mới nhất của tác giả Phan Việt, một người viết đồng thời là một nhà tu hành, người ta giật mình nhận ra bao điều ngỡ ngàng: Ta tưởng đâu thế giới rối ren, phức tạp, thực ra nó phức tạp chỉ bởi vì lòng ta rối.

Người duy nhất ta phải sửa là chính mình

Ta tưởng đâu cuộc sống đầy rẫy vấn đề, mà đọc Sống sáng, ta nhận thấy thực ra mọi vấn đề đều nằm ở chính ta và đều phải giải quyết từ chính mình. Ta tưởng ta phải sửa lỗi cho cả thế giới để có đời sống tốt đẹp hơn, thực ra người duy nhất ta phải sửa là chính mình mà thôi.

Ta tưởng đâu cuộc đời thật nhọc nhằn, thảm thiết, tâm ai cũng như đang gào thét, thực ra “sống dễ lắm”.

Chung quy lại, để có một đời sống hạnh phúc, điều duy nhất ta phải làm, ấy là sửa mình – nghĩa là tu. Nếu biết rằng mọi vấn đề đều nằm ở mình và chỉ cần phải sửa chính mình, nhiều người hẳn sẽ nhận ra sống dễ hơn mình tưởng, sống dễ lắm.

Vậy làm sao để sống dễ dàng?

Câu trả lời của tác giả Phan Việt trong cuốn sách hơn 500 trang mở đầu cho dòng Sách Sáng của mình ấy là hãy “sống sáng”. Nhưng như thế nào là sống sáng?

Nó không phải là những kiểu sống từng là “mốt” qua các thời kỳ như kiểu Trung Quốc, kiểu Mỹ, kiểu Nhật, kiểu Đức, kiểu Pháp, kiểu tu hành, kiểu khoa học, kiểu nghệ sĩ, kiểu Đông kiểu Tây, kiểu cổ điển hay lãng mạn…

Bằng 200 bài viết dưới hình thức hỏi đáp hoặc những bài viết ngắn, tác giả Phan Việt chỉ ra các mảng tối và thói quen nghĩ, nói, hành động gây tối ở chúng ta; rồi chỉ ra phương pháp làm sạch tối để hiển lộ ánh sáng sẵn có.

Và có những bài viết hướng dẫn cách “về sáng” trong đời sống hàng ngày, từ cách ăn, mặc, ở, dạy con, làm chồng, làm vợ, làm phụ nữ, cách học hành, chọn việc chọn nghề…

Sống sáng được in hai màu bìa cho độc giả tùy ý chọn màu theo sở thích riêng. Ảnh: Sáng Books.

Chướng ngại chỉ là cơ hội học để thấu tỏ bản thân

Người đọc được chỉ ra rằng sống sáng sẽ không sợ chướng ngại vì sẽ biết dùng chướng ngại như bài học để thấu tỏ bản thân, phá vỡ ảo tưởng và nuôi lớn trái tim. Họ biết mỉm cười cảm ơn cả người phản bội mình. Bởi “nhờ họ làm thế với mình mà họ giúp mình tiêu được một cái nghiệp”.

Người sống sáng cũng sẽ không sợ cô đơn, bị hiểu nhầm, bị đố kỵ. Họ biết tự vững, tự sáng, tự vui, và để ánh sáng tự nhiên của mình mời những người tương ưng đến.

Sống sáng thì tuyệt nhiên không ác, kiên quyết không hãm hại ai kể cả khi rõ biết người khác đã hại mình. Bởi họ hiểu rằng mình chỉ làm việc của mình thôi, để nhân quả làm việc của nhân quả.

Người sống sáng chỉ lo sửa mình, không mất thời gian tìm lỗi, nói lỗi của người khác, và biết rằng “cái gì cũng có thể giải quyết bằng tha thứ”.

Học được sống sáng, người ta sẽ biết chọn tử tế trong mỗi khoảnh khắc, chủ động dẫn mình làm việc thiện mỗi ngày, không quán chiếu, soi xét ai làm gì, cũng bớt đặt điều kiện cho hạnh phúc của mình, hoàn cảnh có “tới đáy” cũng vẫn hạnh phúc như thường.

Sống sáng thì biết chẳng cần phải xoắn lên lo lắng chuyện học hành của con cái, không làm con mình phát điên mà biết cho con mình những khoảng tự do.

Sống sáng thì chồng/vợ ngoại tình cũng vẫn cứ thênh thang sống thiện được, biết “ngoại tình là việc của họ, yêu thương là việc của mình”…

Và người sống sáng, sẽ biết “lấy thân tâm mình là cuốn sách phải đọc kỹ nhất, tường minh nhất”, để mà tu sửa thân tâm mình và chỉ tu sửa mình.

Làm được đến vậy, thì sống dễ lắm.

Phan Việt sẽ không viết thêm cuốn văn chương nào nữa

Điều đặc biệt của cuốn Sống sáng là bạn đọc có thể lật dở trang bất kỳ để đọc một bài bất kỳ nào đó mà không cần phải đọc theo trình tự từ đầu tới cuối.

Tác giả Phan Việt trên hành trình về bốn địa điểm tứ động tâm: nơi Đức Phật đản sinh, giác ngộ, thuyết bài pháp đầu tiên (chuyển pháp luân) và nhập diệt – tháng 2.2025. Ảnh: NVCC

Bằng cách đọc bất kỳ này, cuốn sách có thể được dùng như cách người ta dùng Truyện Kiều để bói Kiều. Bạn mở một trang sách bất kỳ, gặp một bài viết bất kỳ, thì có có thể là bài học mà bạn cần học nhất ngày hôm ấy.

Tác giả Phan Việt cho biết từ nay chị sẽ chỉ viết dòng “Sách Sáng” để hướng dẫn sống sáng cho mọi người, chứ không viết văn chương nữa.

Đây có thể là điều tiếc nuối với nhiều bạn đọc văn chương yêu những truyện ngắn rất thông minh của Phan Việt trước đây, nhưng tác giả thì hiểu rõ con đường mình đi và nguyện chỉ viết những cuốn sách giúp mọi người đi về phía sáng, sống sáng, tiêu trừ muộn phiền và bóng tối.

Cuốn sách tiếp theo của chị trong dòng Sách Sáng sẽ sớm ra mắt bạn đọc.

Với các món ăn phong phú và đặc sắc, Việt Nam được xếp vào danh sách những quốc gia có nền ẩm thực tuyệt vời của thế giới, trong đó có những món ăn nổi tiếng như phở, bánh mì, nem rán, bún bò Huế, bún chả, cà phê,… khiến nhiều khách nước ngoài phải “xiêu lòng” khi một lần được nếm thử.

Và tất nhiên, với mỗi người dân nước Việt, đất nước hình chữ S là thiên đường của ẩm thực, đặc biệt với các món ăn đường phố. Miền nào của nước Việt cũng có món ăn vặt níu chân du khách: “Nước mình vạn sáu món ngon/ Món thanh miền Bắc, món giòn miền Trung/ Món Nam vị ngọt lạ lùng/ Non cao biển rộng ta cùng tìm đi”. Tác giả Đặng Hồng Quân đã đưa người đọc bước vào hành trình đi tìm món ngon nước Việt qua cuốn sách tranh “Lê la quà vặt”.

Xuất bản năm 2017, hai cuốn sách Lê la quà vặt và Ăn quà xuyên Việt có lẽ là những cuốn sách tranh ẩm thực đầu tiên của một tác giả Việt được xuất bản. Bằng những hình vẽ dễ thương và sinh động, vui tươi và hài hước, những trang vẽ của Đặng Hồng Quân khiến người xem như có thể mường tượng ra khung cảnh náo nhiệt của các hàng quà, thậm chí có đôi khi lộn xộn, nhôm nhoam như ngoài đời thực ta có thể vẫn bắt gặp.

Nếu trước đây, độc giả đã quen thuộc với các trang tản văn, khảo cứu, du ký về ẩm thực với các món ăn, cách ăn, cách chế biến,… thì bộ đôi sách “Lê la quà vặt” và “Ăn quà xuyên Việt” như một sự tiếp nối và sáng tạo với cách viết chấm phá bổ trợ thêm thông tin của nhà văn Nguyễn Trương Quý nhằm làm rõ hơn, sâu hơn những gì mà tranh của Đặng Hồng Quân chưa thể hiện được hết. Viết và vẽ về phở, món quốc hồn quốc túy của người Việt, chẳng hạn, các tác giả không chỉ “ngợi ca” phở gà một cách khéo léo mà còn cung cấp vài địa chỉ phở gà nổi tiếng ở Hà Nội hay mách nhỏ cách ăn “chuẩn” với phở bò và phở gà.

Cũng ra mắt năm 2017 là cuốn sách Việt Nam miền ngon của tác giả LeRin. Như một cuốn “từ điển” với tranh vẽ và hộp thông tin đơn giản giới thiệu ngắn gọn về món ăn, thế nhưng “Việt Nam miền ngon” đã nhanh chóng thu hút độc giả bởi nét vẽ công phu, đẹp mắt, sinh động, “đánh thức” vị giác của các “tín đồ” ẩm thực.

“Việt Nam miền ngon” là cuốn sách đầu tiên LeRin thực hiện với tư cách là họa sĩ minh họa, trước đó anh làm trong lĩnh vực thời trang. Anh chia sẻ: “Trong những lần du lịch đó đây trải dài qua 3 miền đất nước, tôi được thưởng thức những món ăn dân dã vô cùng tuyệt vời. Chính điều đó đã thôi thúc tôi ngày đêm miệt mài chỉ vẽ và vẽ để cuối cùng, sau đúng một năm thì cuốn sách này ra đời. Món ăn Việt Nam chúng ta thật sự phong phú với nào là các món bún, các món cơm, các món ăn vặt hay các loại bánh… Cuốn sách này chỉ là một phần nhỏ trong kho tàng ẩm thực to lớn đó”.

Có lẽ, chính LeRin cũng không ngờ cuốn sách Việt Nam miền ngon của mình có thể được độc giả yêu thích đến vậy. Cho đến nay cuốn sách đã được tái bản hơn 9 lần, đồng thời mở ra cho “cha đẻ” của nó nhiều cơ hội hợp tác với một số thương hiệu lớn. Những thành công này giúp LeRin thêm vững vàng và tự tin bước trên con đường vẽ tranh ẩm thực. Bộ sách Việt Nam dọc miền du ký (2 tập) hay mới đây nhất là Tết ba miền của LeRin tiếp tục được độc giả yêu thích khi đã vẽ nên tấm bản đồ ẩm thực nước Việt bằng tranh đầy cuốn hút.

Với những bước đi tiên phong trong vẽ món ăn của Đặng Hồng Quân và LeRin, nhiều người trẻ yêu thích cầm cọ cũng đã sẵn sàng thử sức khi các sân chơi về minh họa ẩm thực được mở ra. Như dự án sách minh họa của NXB Kim Đồng với bộ sách 3 cuốn về miền Trung gồm “Thực”, “Kiến”, “Tích”, trong đó tác phẩm “Thực” mang đến những trải nghiệm ẩm thực sống động và đầy màu sắc qua tranh minh họa những món ăn đặc trưng của miền Trung do những người vẽ trẻ.

Đa phần các tác giả là người ưa xê dịch, không ngại tìm về các vùng xã, thôn để trải nghiệm những món ăn dân dã đang dần biến mất rồi thể hiện qua tranh và một vài lời giới thiệu với mong muốn sẽ giúp các món ăn không bị thất truyền. Bởi thế, trong cuốn sách “Thực”, bên cạnh các món ăn nổi tiếng miền Trung, có thể bắt gặp những đặc sản chỉ người dân địa phương hoặc khách lưu trú lâu ngày mới biết đến.

Ngoài ra, nhóm Ký họa đô thị Hà Nội cũng từng phát động Thử thách ký họa các món ăn đường phố Hà Nội và nhận được hơn 100 bức vẽ đa dạng, hấp dẫn về các món ăn đặc sắc ở Thủ đô như phở, bún ốc, bún đậu mắm tôm, mì gà tần, bánh cuốn Thanh Trì, bánh mì,… Hay cả một triển lãm “Vùng nào thức nấy” đã được khai mạc mà xuất phát điểm là từ một cuộc thi trực tuyến của cộng đồng Vietnam Local Artist Group do TiredCity lập trên facebook đã để lại nhiều ấn tượng với đông đảo người đến chiêm ngưỡng.

Dù xuất bản sách hay triển lãm tranh, những sân chơi minh họa ẩm thực sôi động này đã và đang cho thấy minh họa ẩm thực cũng là một hướng đi để có thể kể câu chuyện lịch sử, địa lý, văn hóa nước Việt một cách hấp dẫn.