Bộ sách Harry Potter, với bảy cuốn kể về hành trình của Harry từ một cậu bé 11 tuổi đến một thiếu niên 17 tuổi, đã trở thành một hiện tượng văn học toàn cầu, đặc biệt với trẻ em và thanh thiếu niên. Câu hỏi về độ tuổi phù hợp để trẻ bắt đầu đọc bộ sách này đã được nhiều chuyên gia, phụ huynh, và các tổ chức giáo dục thảo luận, với nhiều quan điểm khác nhau dựa trên khả năng đọc, nội dung, và mức độ trưởng thành cảm xúc của trẻ.

Dưới đây là phân tích chi tiết dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy và ý kiến chuyên gia, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện cho phụ huynh và người quan tâm.

Ý kiến từ chuyên gia tâm lý và phát triển trẻ em

Một trong những ý kiến chuyên gia đáng chú ý đến từ Adele Brodkin, Ph.D., một nhà tâm lý học và chuyên gia phát triển trẻ em, được trích dẫn trong bài viết trên Scholastic (An Expert Talks About Harry Potter).

Bà cho rằng bộ sách Harry Potter không phù hợp để đọc cho trẻ chưa thể tự đọc, và phần lớn trẻ em không thể đọc chúng trước lớp 3 hoặc 4, tức là khoảng 8-10 tuổi. Bà nhấn mạnh rằng phụ huynh cần đánh giá khả năng suy nghĩ trừu tượng của trẻ, đặc biệt là khả năng phân biệt giữa tưởng tượng và thực tế, để đảm bảo trẻ sẵn sàng cho nội dung. Bà cũng khuyên phụ huynh nên đọc cùng trẻ hoặc tự đọc trước để sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ cảm xúc của trẻ, đặc biệt nếu trẻ cảm thấy nội dung quá sức hoặc đáng sợ.

Ngoài ra, các bài viết từ Common Sense Media, một tổ chức uy tín về hướng dẫn độ tuổi cho phương tiện truyền thông, cũng cung cấp gợi ý cụ thể. Theo hướng dẫn của họ, tuổi 8+ là thời điểm tốt để bắt đầu, với việc đọc to hoặc nghe sách nói được khuyến khích cho trẻ nhỏ hơn. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng nội dung trở nên mạnh mẽ hơn khi trẻ lớn hơn, đặc biệt từ 10 tuổi, khi các nhân vật yêu thích có thể chết, và đến 12 tuổi, trẻ có thể xử lý được hầu hết nội dung (Harry Potter Age-by-Age Guide | Common Sense Media).

Hướng dẫn đọc theo độ tuổi

Có một số trang web, ví dụ Hooked To Book và The Literary Lifestyle đã cung cấp chi tiết hơn về độ tuổi và lớp học phù hợp cho từng cuốn trong bộ truyện Harry Potter. Theo Hooked To Book, những tập truyện đầu tiên như Harry Potter và Hòn đá phù thủy, Harry Potter và Phòng chứa bí mật và Harry và Tên tù nhân ngục Azkaban phù hợp cho trẻ từ 8 tuổi trở lên, tương ứng với lớp 2-3. Những cuốn này có nội dung nhẹ nhàng hơn, với các chủ đề như cái chết của cha mẹ Harry và một số cảnh đáng sợ, nhưng thường được đánh giá là phù hợp nếu trẻ đã quen với sách thiếu nhi.

Tuy nhiên, từ tập thứ tư Harry Potter và Chiếc cốc lửa, nội dung trở nên phức tạp hơn, với cảnh giết người và cái chết của một nhân vật phụ, được khuyên cho trẻ từ 10 tuổi, tương ứng lớp 5.

Các cuốn sau như Harry Potter và Hội Phượng Hoàng (tập 5) và Harry Potter và Hoàng tử lai (tập 6), nội dung tiếp tục trở nên sâu sắc hơn, như cái chết của nhân vật quan trọng và sự cô lập của Harry, phù hợp cho trẻ 11 tuổi. Cuối cùng, Harry Potter và Bảo bối tử thần được khuyên cho trẻ 13 tuổi (lớp 8) do có các chủ đề PG13, bao gồm yếu tố bạo lực tàn nhẫn và thường xuyên xuất hiện cái chết của các nhân vật.

Các yếu tố cần lưu ý

Một điểm quan trọng được nhiều nguồn nhấn mạnh là sự khác biệt giữa khả năng đọc và khả năng xử lý nội dung. Ví dụ, cuốn đầu tiên có điểm Lexile 880, phù hợp với trẻ lớp 4-5 về mặt đọc, nhưng các chủ đề như cái chết của cha mẹ và các sinh vật đáng sợ có thể gây khó khăn cho trẻ nhạy cảm dưới 8 tuổi. Do đó, phụ huynh được khuyên nên đọc cùng trẻ, đặc biệt ở những cuốn đầu, để hỗ trợ và giải thích các khái niệm phức tạp.

Ngoài ra, một số nguồn như Barnes & Noble phân loại Harry Potter là sách trung học, phù hợp cho trẻ 9-12 tuổi, nhưng cũng lưu ý rằng trẻ thường thích đọc về nhân vật cùng độ tuổi hoặc lớn hơn một chút, và nội dung ngày càng dài và tối tăm hơn, phù hợp với trẻ lớn hơn.

Có một số tranh luận về việc cho trẻ đọc sớm hơn, đặc biệt với trẻ 6-7 tuổi, như một số phụ huynh chia sẻ trên các diễn đàn như Mumsnet. Tuy nhiên, các chuyên gia thường cảnh báo rằng trẻ nhỏ hơn có thể không hiểu được các khái niệm trừu tượng hoặc bị ảnh hưởng bởi các cảnh đáng sợ, như cái chết hoặc bạo lực, nên khuyên trì hoãn đến khi trẻ có khả năng xử lý tốt hơn.

Một chi tiết thú vị là các hướng dẫn đọc thường dựa trên mức độ Lexile, nhưng lại kết hợp với đánh giá nội dung, tạo ra sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ sẵn sàng về mặt càm xúc.

Ví dụ, cuốn đầu tiên có thể đọc được ở lớp 2-3 (7-8 tuổi), nhưng nhiều nguồn khuyên bắt đầu từ 8 tuổi để đảm bảo trẻ hiểu và không bị ảnh hưởng tiêu cực.

Bảng tổng hợp đề xuất độ tuổi theo từng tập

Dưới đây là bảng tổng hợp các đề xuất tuổi, dựa trên cả khả năng đọc và nội dung:

Tóm lại, trẻ có thể bắt đầu đọc Harry Potter từ khoảng 8-9 tuổi, nhưng phụ huynh cần theo dõi và hỗ trợ, đặc biệt với các tập truyện phức tạp và nội dung tối tăm hơn. Sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ trưởng thành cảm xúc là yếu tố quan trọng, và mỗi gia đình nên điều chỉnh dựa trên nhu cầu riêng của trẻ.

Đọc Sống sáng (NXB Hội Nhà văn, Sáng Books), cuốn sách mới nhất của tác giả Phan Việt, một người viết đồng thời là một nhà tu hành, người ta giật mình nhận ra bao điều ngỡ ngàng: Ta tưởng đâu thế giới rối ren, phức tạp, thực ra nó phức tạp chỉ bởi vì lòng ta rối.

Người duy nhất ta phải sửa là chính mình

Ta tưởng đâu cuộc sống đầy rẫy vấn đề, mà đọc Sống sáng, ta nhận thấy thực ra mọi vấn đề đều nằm ở chính ta và đều phải giải quyết từ chính mình. Ta tưởng ta phải sửa lỗi cho cả thế giới để có đời sống tốt đẹp hơn, thực ra người duy nhất ta phải sửa là chính mình mà thôi.

Ta tưởng đâu cuộc đời thật nhọc nhằn, thảm thiết, tâm ai cũng như đang gào thét, thực ra “sống dễ lắm”.

Chung quy lại, để có một đời sống hạnh phúc, điều duy nhất ta phải làm, ấy là sửa mình – nghĩa là tu. Nếu biết rằng mọi vấn đề đều nằm ở mình và chỉ cần phải sửa chính mình, nhiều người hẳn sẽ nhận ra sống dễ hơn mình tưởng, sống dễ lắm.

Vậy làm sao để sống dễ dàng?

Câu trả lời của tác giả Phan Việt trong cuốn sách hơn 500 trang mở đầu cho dòng Sách Sáng của mình ấy là hãy “sống sáng”. Nhưng như thế nào là sống sáng?

Nó không phải là những kiểu sống từng là “mốt” qua các thời kỳ như kiểu Trung Quốc, kiểu Mỹ, kiểu Nhật, kiểu Đức, kiểu Pháp, kiểu tu hành, kiểu khoa học, kiểu nghệ sĩ, kiểu Đông kiểu Tây, kiểu cổ điển hay lãng mạn…

Bằng 200 bài viết dưới hình thức hỏi đáp hoặc những bài viết ngắn, tác giả Phan Việt chỉ ra các mảng tối và thói quen nghĩ, nói, hành động gây tối ở chúng ta; rồi chỉ ra phương pháp làm sạch tối để hiển lộ ánh sáng sẵn có.

Và có những bài viết hướng dẫn cách “về sáng” trong đời sống hàng ngày, từ cách ăn, mặc, ở, dạy con, làm chồng, làm vợ, làm phụ nữ, cách học hành, chọn việc chọn nghề…

Sống sáng được in hai màu bìa cho độc giả tùy ý chọn màu theo sở thích riêng. Ảnh: Sáng Books.

Chướng ngại chỉ là cơ hội học để thấu tỏ bản thân

Người đọc được chỉ ra rằng sống sáng sẽ không sợ chướng ngại vì sẽ biết dùng chướng ngại như bài học để thấu tỏ bản thân, phá vỡ ảo tưởng và nuôi lớn trái tim. Họ biết mỉm cười cảm ơn cả người phản bội mình. Bởi “nhờ họ làm thế với mình mà họ giúp mình tiêu được một cái nghiệp”.

Người sống sáng cũng sẽ không sợ cô đơn, bị hiểu nhầm, bị đố kỵ. Họ biết tự vững, tự sáng, tự vui, và để ánh sáng tự nhiên của mình mời những người tương ưng đến.

Sống sáng thì tuyệt nhiên không ác, kiên quyết không hãm hại ai kể cả khi rõ biết người khác đã hại mình. Bởi họ hiểu rằng mình chỉ làm việc của mình thôi, để nhân quả làm việc của nhân quả.

Người sống sáng chỉ lo sửa mình, không mất thời gian tìm lỗi, nói lỗi của người khác, và biết rằng “cái gì cũng có thể giải quyết bằng tha thứ”.

Học được sống sáng, người ta sẽ biết chọn tử tế trong mỗi khoảnh khắc, chủ động dẫn mình làm việc thiện mỗi ngày, không quán chiếu, soi xét ai làm gì, cũng bớt đặt điều kiện cho hạnh phúc của mình, hoàn cảnh có “tới đáy” cũng vẫn hạnh phúc như thường.

Sống sáng thì biết chẳng cần phải xoắn lên lo lắng chuyện học hành của con cái, không làm con mình phát điên mà biết cho con mình những khoảng tự do.

Sống sáng thì chồng/vợ ngoại tình cũng vẫn cứ thênh thang sống thiện được, biết “ngoại tình là việc của họ, yêu thương là việc của mình”…

Và người sống sáng, sẽ biết “lấy thân tâm mình là cuốn sách phải đọc kỹ nhất, tường minh nhất”, để mà tu sửa thân tâm mình và chỉ tu sửa mình.

Làm được đến vậy, thì sống dễ lắm.

Phan Việt sẽ không viết thêm cuốn văn chương nào nữa

Điều đặc biệt của cuốn Sống sáng là bạn đọc có thể lật dở trang bất kỳ để đọc một bài bất kỳ nào đó mà không cần phải đọc theo trình tự từ đầu tới cuối.

Tác giả Phan Việt trên hành trình về bốn địa điểm tứ động tâm: nơi Đức Phật đản sinh, giác ngộ, thuyết bài pháp đầu tiên (chuyển pháp luân) và nhập diệt – tháng 2.2025. Ảnh: NVCC

Bằng cách đọc bất kỳ này, cuốn sách có thể được dùng như cách người ta dùng Truyện Kiều để bói Kiều. Bạn mở một trang sách bất kỳ, gặp một bài viết bất kỳ, thì có có thể là bài học mà bạn cần học nhất ngày hôm ấy.

Tác giả Phan Việt cho biết từ nay chị sẽ chỉ viết dòng “Sách Sáng” để hướng dẫn sống sáng cho mọi người, chứ không viết văn chương nữa.

Đây có thể là điều tiếc nuối với nhiều bạn đọc văn chương yêu những truyện ngắn rất thông minh của Phan Việt trước đây, nhưng tác giả thì hiểu rõ con đường mình đi và nguyện chỉ viết những cuốn sách giúp mọi người đi về phía sáng, sống sáng, tiêu trừ muộn phiền và bóng tối.

Cuốn sách tiếp theo của chị trong dòng Sách Sáng sẽ sớm ra mắt bạn đọc.

Cơ cấu tổ chức Thái Y Viện triều Nguyễn. Nguồn: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I.

Ở nước ta, từ triều Lý đã lập Ty Thái y; triều Trần, Hậu Lê có Viện Thái y để chăm sóc sức khỏe cho vua, hoàng tộc, quan lại và chuyên trách về y tế. Đến triều Nguyễn, vua Gia Long cho đặt Thái y viện từ khi còn xưng vương.

Cơ sở chăm sóc sức khỏe đặc biệt là cho thiên tử

Theo Đại Nam thực lục, tháng 10 năm 1790, ông cho đặt Thái y viện, sai thuộc nội Cai đội Nguyễn Thận kiêm quản. Sách Đại Nam nhất thống chí cho biết, ban đầu, Thái y viện được xây dựng ở phường Dưỡng Sinh trong Kinh thành Huế; triều Minh Mệnh, viện dời về phía đông Duyệt Thị đường trong Tử Cấm thành.

Thái y viện triều Nguyễn là cơ quan chuyên trách chăm sóc sức khỏe cho vua, hoàng tộc, hậu cung, quan lại trong triều đình và quản lí các hoạt động y tế của cả nước. Thái y viện có nhiệm vụ “phân biệt hư thực, âm dương và phép gốc ngọn, sau trước, những sự có quan hệ đến thuốc thang”.

Năm 1802,vua Gia Long cho đặt Chánh y, Phó y nhưng không có số người nhất định. Năm Gia Long thứ 4 (1805), nhà vua chuẩn định phẩm hàm cho quan viên trong Thái y viện để hoàn thiện bộ máy. Sau đó, vua Gia Long lại chia ban, cấp lương tháng cho thuộc viên làm việc trong viện. Tuy nhiên, bộ máy tổ chức của Thái y viện triều Gia Long còn đơn giản.

Năm 1820, sau khi lên ngôi, vua Minh Mệnh tiếp tục hoàn thiện cơ cấu tổ chức, định viên ngạch, phẩm hàm cho nhân sự Thái y viện. Năm Minh Mệnh thứ 10 (1829), vua cho đặt chức viện sứ, trật chánh tứ phẩm đứng đầu viện; năm thứ 16 (1835) đặt chức tả viện phán và hữu viện phán…

Với tầm quan trọng của một cơ sở chăm sóc sức khỏe đặc biệt là cho thiên tử, nên Triều Nguyễn rất chú trọng việc tuyển chọn thầy thuốc vào Thái Y viện. Việc tuyển chọn này được thực hiện rộng rãi. Những ai đã từng học nghề thuốc và hành nghề thầy lang giỏi dù ở hoàn cảnh nào, không kể nguồn gốc xã hội cũng đều có thể sát hạch vào tổ chức Thái Y viện thông qua việc tuyển chọn các Ngự y.

Chưa dừng lại ở đó, cứ 2 năm triều Nguyễn lại có chế độ định kỳ kiểm tra chất lượng và năng lực chữa bệnh của các y quan làm nghề thuốc.

Đại Nam Thái Y Đường, Số 2 Đoàn Thị Điểm, Đông Ba, TP. Huế. Nguồn: laodong.

Ngày đêm chăm lo sức khỏe cho vua

Về lịch trình làm việc của Thái Y viện được tuân thủ theo quy định rất nghiêm ngặt, chặt chẽ. Viện sứ và Ngự y ngày đêm cắt lượt nhau chầu trực phòng khi có việc cần đến, còn các thuộc viên cũng đều túc trực ở viện để phụ giúp. Nếu trường hợp vua đi ngự tuần xa, thì Thái Y viện sẽ cử người mang theo thuốc thượng phương theo hầu, phòng khi vua gặp trường hợp bất trắc.

Việc khám bệnh và dâng thuốc cho nhà vua được thực hiện thường xuyên và rất cẩn trọng, không phải người nào trong Thái Y viện cũng được đến khám và chữa bệnh cho vua. Chỉ có những người am hiểu về mạch lý, phương pháp chữa bệnh rõ ràng, hiệu quả thì mới được cấp bài ngà vào ngự chẩn.

Ngự y tham gia khám chữa bệnh cho vua, có khi chỉ 1 người, có khi 2 đến 4 người, hoặc nhiều hơn, tùy theo bệnh trạng. Người khám bệnh được chỉ định có thể là quan Ngự y, cũng có thể là các quan khác am tường về y thuật. Nhưng cũng có khi thầy thuốc không phải là người của Thái Y viện mà là một vị quan hay thầy lang ở ngoài.

Những người xem mạch cho vua thường được chọn trước. Đại Nam thực lục cho biết, năm Minh Mệnh thứ 19 (1838) chuẩn lời tâu: “Y chính viện Thái Y là Đặng Văn Giảng, Trần Duy Huân đều là người cẩn hậu, cấp cho bài ngà để vào cung xem mạch”.

Năm Thiệu Trị thứ 3 (1843) thì “chọn Y chính Hoàng Đức Hạ, Y phó Nguyễn Văn Đường; thời Tự Đức chọn Nguyễn Tất Cát, Lê Quang, đều là người lão thành, am hiểu mạch, được đeo bài ngà vào cung xem mạch”.

Sau khi ngự chẩn xong, Ngự y phải giải thích chứng bệnh cho vua biết, sau đó trở về Viện họp bàn trị bệnh và kê đơn thuốc làm giấy dâng lên. Nếu được vua bằng lòng dùng thì lập tức bào chế vị thuốc tinh khiết, thượng hạng, có công hiệu cao trong việc chữa bệnh. Trước khi cung tiến thuốc lên, thuốc đã được đường quan ở Viện và Nội các xem xét, kiểm tra kĩ lưỡng. Nguồn thuốc này chủ yếu dựa vào chế độ thu thuế bằng dược liệu.

Các Ngự y trong Thái Y viện nếu chữa được khỏi bệnh cho người trong hoàng cung, đặc biệt là bệnh của vua thì vinh quang nhận được cũng ít ai sánh bằng. Nhưng cũng có lần vì sơ suất mà Thái Y viện dâng thuốc lên, thì bị giáng cấp. Cũng có khi Thái Y viện kê thuốc không hiệu quả, vua còn xuống dụ quở trách. Trường hợp nặng hơn, nếu vua uống thuốc mà vẫn trọng bệnh, chẳng may bị qua đời, ngay lập tức các quan ngự y trở thành kẻ phạm tội, bị bắt tống giam.

Như vậy, có thể thấy cuộc sống của các Ngự y ngày đêm chăm lo sức khỏe cho Nội cung quả đúng với câu “làm bạn với vua như làm bạn với hổ”, trách nhiệm công việc mà các Ngự y gánh vác thật nặng nề; hầu hết trong số họ khi vào khám chữa bệnh cho vua đều mang một tâm thế sợ hãi. Nhưng vì ý thức “sức khỏe là vàng” nên các Ngự y trong Thái Y viện cũng đã cố gắng làm hết chức phận của họ được giao.