Những năm gần đây, khái niệm ESG (Environmental, Social, and Governance – Môi trường, Xã hội và Quản trị) ngày càng được quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, trách nhiệm xã hội và tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp trở thành các yếu tố quan trọng đối với nhà đầu tư, chính phủ và công chúng.

Các quỹ đầu tư ESG thu hút hàng nghìn tỷ USD. Nhiều chính phủ và tổ chức quốc tế đã ban hành quy định về báo cáo ESG, như Liên minh Châu Âu (EU) với Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD) hay Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) yêu cầu công bố rủi ro khí hậu. Các tập đoàn lớn như Apple, Tesla, hay Unilever đã công bố cam kết trung hòa carbon, sử dụng năng lượng tái tạo và tăng cường tính minh bạch trong quản trị.

Trong bối cảnh giao thương, hợp tác toàn cầu, doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam cũng phải đáp ứng tiêu chuẩn ESG để thu hút dòng vốn từ quỹ ngoại. Chính phủ nước ta cũng ban hành nhiều chính sách mới khuyến khích ESG, như Chiến lược Tăng trưởng Xanh Quốc gia hay yêu cầu công bố báo cáo bền vững đối với doanh nghiệp niêm yết.

ESG mở ra cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh, nâng cao uy tín thương hiệu và giảm thiểu rủi ro pháp lý trong dài hạn, song nhiều doanh nghiệp Việt Nam còn gặp khó khăn về nhận thức, chi phí áp dụng và thiếu tiêu chuẩn chung về ESG.

ESG không thành công như mong đợi

Trong cuốn sách ESG quan trọng nhưng không đặc biệt hơn, tác giả Phạm Việt Anh trình bày bao quát những hiểu biết xoay quanh ESG cùng các khái niệm liên quan như CSR, phát triển bền vững, tính bền vững. Qua đó, ông định vị vai trò của ESG trong việc quản lý và điều hành, phát triển doanh nghiệp, cũng như trong bối cảnh rộng lớn hơn: với cộng đồng và với quốc gia.

Trong chương 1, tác giả vạch nên bức tranh toàn cảnh của công cuộc chống biến đổi khí hậu và hướng đến phát triển bền vững của nhân loại. Cho đến nay, vẫn còn nhiều tranh cãi về tính xác thực của hiện tượng biến đổi khí hậu, bất chấp những con số như “97% các nhà khoa học đồng thuận rằng biến đối khí hậu là do con người gây ra và nguy hiểm”. Biến đổi khí hậu không đơn thuần là câu chuyện của khoa học, mà của cả chính trị và đạo đức.

Bên trong nhà máy Lego Việt Nam – được xem là một mảnh ghép quan trọng cho bức tranh ESG cả nước – tại TP Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. Ảnh: Diệu Thanh.

Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển Bền vững mà Liên Hợp Quốc thông qua vào ngày 25/9/2015 bao gồm 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs – Sustainable Development Goals) và 169 mục tiêu cụ thể. Trong đó các mục tiêu 7, 9, 11 tập trung vào năng lượng sạch, hạ tầng bền vững, công nghiệp đổi mới và mục tiêu 13, 14, 15 tập trung vào bảo vệ môi trường, hành động vì khí hậu.

Tuy nhiên, Báo cáo Mục tiêu Phát triển Bền vững năm 2024 cho thấy kết quả toàn diện về chuyển đổi bền vững toàn cầu vẫn kém xa kỳ vọng, chỉ khoảng 17% mục tiêu dự kiến hoàn thành vào năm 2030.

Trong hai chương tiếp theo, tác giả chỉ rõ giới hạn của tăng trưởng (kinh tế) và sự nguy hiểm của tăng trưởng theo cấp số nhân trong môi trường vật chất hữu hạn, đóng.

Từ chương 4 đến chương 7, tác giả bàn luận những vấn đề trung tâm của cuốn sách. Theo ông, ESG vẫn còn là khái niệm tương đối mơ hồ, thiếu nhất quán, nhưng về bản chất tiến hóa từ lý thuyết Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp – CSR (Corporate Social Responsibility) do GS người Mỹ Archie B. Carroll phát triển.

CSR cấu thành 4 trách nhiệm quan trọng của một doanh nghiệp: có lợi nhuận (thực hiện được nghĩa vụ tài chính); trách nhiệm trước pháp luật; trách nhiệm đạo đức (đối với môi trường, xã hội); trách nhiệm thiện nguyện. Tác giả Phạm Việt Anh bổ sung vào mô hình này trách nhiệm chuyển giao: người lãnh đạo cần đào tạo nhân lực, giáo dục nội bộ để chuẩn bị cho mình rút dần, để thế hệ tiếp theo kế thừa, phát triển.

ESG có bản chất là quản lý rủi ro và khai thác cơ hội kinh doanh, được chú ý hơn khi xuất hiện trong báo cáo Who Cares Wins năm 2004 – sáng kiến chung của các tổ chức tài chính theo lời mời của Liên Hợp Quốc, nhằm mục đích tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị vào thị trường.

Hơn 20.000 công ty lớn toàn cầu và 3.800 tổ chức phi lợi nhuận đã cam kết theo Hiệp ước Toàn cầu, nhưng phát thải không giảm, mà còn đồng tiến với mức tăng GDP toàn cầu.

Theo báo cáo “The net-zero Transition” (Chuyển đổi net-zero) của McKenzie & Company năm 2022, phương trình net-zero vẫn chưa được giải quyết: phát thải nhà kính không được cân bằng bằng cách ngoại bù (offsetting – bù trừ một khoản tác động tiêu cực bằng một khoản tương ứng tích cực), thế giới cũng chưa sẵn sàng để hoàn thành quá trình chuyển đổi net-zero. Một số doanh nghiệp bị cáo buộc mượn mác ESG cho hoạt động “tẩy xanh” (greenwashing).

Sách ESG quan trọng nhưng không đặc biệt hơn. Ảnh: Anbooks.

ESG phải tích hợp như ADN doanh nghiệp

“ESG đã được bảo vệ và thúc đẩy như một công cụ quản trị xanh nhưng có thành tích kém”, Phạm Việt Anh viết.

Tác giả cho rằng doanh nghiệp cần thay đổi cách ứng dụng ESG vào quản trị: Đây không phải sản phẩm đầu tư tài chính ngắn hạn, mà cần được coi là quá trình tích hợp bền vững, được “nhúng” vào toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp, xây dựng để trở thành ADN bền vững.

Trong các chương tiếp theo của cuốn sách, ông chỉ ra hướng đi để làm được điều trên: tích hợp tính bền vững vào tầm nhìn để xây dựng doanh nghiệp bền vững; quan tâm đến kinh tế sinh thái; học hỏi từ thiên nhiên và lấy công nghệ làm bàn đạp; tận dụng cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh và môi trường xanh.

ESG tuy quan trọng nhưng cũng không đặc biệt hơn những giá trị khác của doanh nghiệp như nguồn lực, bí quyết kinh doanh, R&D và tiếp thị.

Tác giả Phạm Việt Anh

Những thách thức như cạm bẫy tăng trưởng, “mù khoáng sản, nghèo năng lượng” cũng được thảo luận kỹ lưỡng, từ đó tạo nên bức tranh đa chiều về vai trò của ESG đối với những doanh nghiệp đơn lẻ và nền kinh tế nói chung.

Trong chương 16, tác giả đưa ra một số đề xuất để doanh nghiệp xây dựng tính bền vững: kỷ luật quản trị, nâng cấp nguồn vốn con người, phát triển vốn xã hội lành mạnh, công nghiệp hóa nông nghiệp, đưa thông tin trở thành hàng hóa công, cân bằng tính nhân văn hợp lý với lợi ích sinh thái.

Tiềm năng tín dụng xanh và tài chính bền vững tại Việt Nam còn rất lớn. Ảnh minh họa: EVN.

Cuốn sách được viết bởi người có 25 năm kinh nghiệm tư vấn và quản lý cấp cao cho nhiều tổ chức trong nước và quốc tế tại Việt Nam về chiến lược tăng trưởng và thương hiệu tổ chức. Kể từ năm 2010, Phạm Việt Anh dần chuyển trọng tâm sang lĩnh vực phát triển kinh doanh bền vững và hiện là Cố vấn bền vững, ESG-S cho một số tổ chức có cùng mục tiêu. Ông là tiến sĩ về quản lý bền vững (DBA) và hiện đang tiếp tục làm nghiên cứu sinh (PhD) về phát triển bền vững và ngoại giao tại một định chế đại học liên chính phủ theo Hiệp ước Liên Hợp Quốc.

Cuốn sách bao gồm nhiều bảng biểu, sơ đồ (sẽ tốt hơn nếu tất cả được Việt hóa để đồng bộ với thuật ngữ dịch sang tiếng Việt), 5 phụ lục cùng danh mục 500 liên kết tài liệu tham khảo để bạn đọc tiện tra cứu.

Một đôi chỗ, những khái niệm và diễn giải trong sách có phần chồng chéo và trùng lặp. Và có lẽ sẽ hay hơn nếu có thêm nhiều ví dụ gắn với bối cảnh cụ thể của môi trường kinh tế Việt Nam hiện tại.

Nhìn chung, cuốn sách là một cẩm nang chi tiết và cập nhật về ESG, là cuốn sách hiếm hoi về chủ đề này do chuyên gia người Việt viết bằng tiếng Việt và hướng đến đối tượng cụ thể là độc giả Việt. Sách đưa ra nhiều gợi ý cho doanh nghiệp để đưa ESG vào ứng dụng trong hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả trong bối cảnh nền kinh tế không thể đứng ngoài làn sóng chuyển đổi xanh.

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles. Việt Nam từng là quốc gia có tỷ lệ sốt rét cao, đặc biệt ở vùng rừng núi, khu vực biên giới và những nơi có khí hậu ẩm ướt, thuận lợi cho muỗi sinh sản.

Nhưng đến hết năm 2023, nước ta có 46 tỉnh, thành được công nhận đã loại trừ bệnh sốt rét. Việt Nam quyết tâm loại trừ bệnh sốt rét ở 17 tỉnh, thành còn lại, để đến năm 2030 cả nước không còn sốt rét.

Thành tựu trong việc đẩy lùi căn bệnh này được xây dựng dựa trên di sản nghiên cứu GS Đặng Văn Ngữ – bác sĩ y khoa nổi tiếng của nền y học hiện đại Việt Nam, Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam.

Từ “đội sổ” đến con đường học vấn rạng rỡ

GS Đặng Văn Ngữ (1910 – 1967) sinh trưởng trong một gia đình khá giả ở kinh thành Huế. Thuở nhỏ, cậu bé Đặng Văn Ngữ từng là học sinh kém thường xuyên “đội sổ”, nhiều lần thi trượt, đến nỗi cha ông phẫn uất toan quyên sinh. Lúc này, Đặng Văn Ngữ mới chuyên tâm học hành và từ đó tiến bộ rõ rệt từng ngày. Thành tích học tập của Đặng Văn Ngữ trở thành niềm tự hào của cha mẹ và cả gia tộc.

Kính hiển vi là “vật bất ly thân” của GS Đặng Văn Ngữ.

Sau đó, anh được được gửi ra Hà Nội học trường Trung học bảo hộ. Năm 20 tuổi, Đặng Văn Ngữ đã thi đỗ cả hai bằng Tú tài bản xứ và Tú tài Tây, được học bổng vào thẳng Đại học Y Dược Đông Dương. Ở giảng đường đại học, Đặng Văn Ngữ say mê nghiên cứu, đắm mình trong các phòng thí nghiệm.

Năm 1937, Đặng Văn Ngữ tốt nghiệp bác sĩ Y khoa rồi về Huế cưới vợ – cô Tôn Nữ Thị Cung, con gái Thượng thư Bộ Hình kiêm Tổng đốc Nghệ An Tôn Thất Đàn, vốn nổi tiếng công dung ngôn hạnh. Thay vì ở lại Huế mở bệnh viện tư, Đặng Văn Ngữ vẫn quyết định đưa vợ ra Hà Nội, ở lại trường làm phụ tá với mức trợ cấp ít ỏi.

Nỗ lực của bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã được bù đắp xứng đáng. Ông trở thành giảng viên người Việt đầu tiên, kiêm trưởng phòng thí nghiệm ký sinh trùng của Đại học Y Dược. Với 19 công trình khoa học được công bố, ông được xem là “nhà ký sinh trùng học hàng đầu châu Á”.

Sau đó, thầy giáo trẻ Đặng Văn Ngữ tiếp tục tu nghiệp tại Nhật Bản – đất nước có nhiều thành tựu về ký sinh trùng học thời bấy giờ. Ông nghiên cứu các loại nấm, truy nguyên nguồn gốc bệnh lao, bệnh đường ruột… Trong thời gian đó, quân đội Mỹ đã sử dụng penicillin để chữa bệnh cho quân nhân, nhưng quy trình điều chế được giữ bí mật tuyệt đối. Đặng Văn Ngữ đã nghiên cứu, tìm được giống penicillin ở Nhật và được Nhật ứng dụng vào thực tế.

Cách mạng tháng Tám thành công, Việt Nam giành được độc lập nhưng tình hình trong nước vẫn rất rối ren. Nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, giáo sư Đặng Văn Ngữ quyết tâm trở về quê hương, mang theo vật bất ly thân là những ống nghiệm chứa mầm penicillin.

Trong kháng chiến chống Pháp, thuốc men, đặc biệt là kháng sinh chống nhiễm khuẩn khan hiếm. Song chỉ bằng những vật dụng thô sơ như ống tre, ống nứa, ông chế tạo được liều penicillin đầu tiên. Từ đây, các chế phẩm penicillin được sản xuất và chuyển ra tiền tuyến, kịp thời cứu chữa các thương binh Việt Nam.

Sách Đặng Văn Ngữ – Tận hiến cả cuộc đời. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Trọn đời tận hiến

Năm 1957, GS Đặng Văn Ngữ trở thành người sáng lập và là Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam. Ông cùng đồng nghiệp đã nghiên cứu kết hợp nhiều biện pháp phòng chống bệnh sốt rét và cuối cùng đã khống chế được căn bệnh hoành hành miền Bắc.

Nhưng tại chiến trường miền Nam, bệnh sốt rét vẫn hành hạ chiến sĩ ta không kém gì bom đạn Mỹ. GS Đặng Văn Ngữ lãnh đạo một đoàn cán bộ của Viện vượt Trường Sơn vào miền Tây Thừa Thiên, lập trạm nghiên cứu tìm vaccine chống sốt rét ngay tại chỗ. Công việc vừa bắt đầu thì một trận bom B52 rải thảm của Mỹ làm cả trạm hy sinh, ngày 1/4/1967. GS Đặng Văn Ngữ ra đi khi mới 57 tuổi.

Con trai GS Đặng Văn Ngữ là đạo diễn Đặng Nhật Minh, nổi tiếng với những phim Đừng đốt, Cô gái trên sông, Thương nhớ đồng quê, Bao giờ cho đến tháng Mười,… Kể về cha mình, Đặng Nhật Minh từng nói: “Cha tôi là một nhà khoa học nên đam mê lớn nhất của ông là nghiên cứu khoa học. Niềm đam mê này lớn hơn cả gia đình, vợ con”. GS Đặng Văn Ngữ đã hy sinh nhiều phần cuộc đời cá nhân để hiến dâng cho lý tưởng của mình: ấy là lấy khoa học để phục vụ sự sống.

Hướng đến lứa tuổi thiếu nhi, cuốn sách Đặng Văn Ngữ – Tận hiến cả cuộc đời khắc họa chân dung một nhà khoa học tiêu biểu của Việt Nam trong thế kỉ 20 dưới hình thức tranh truyện với ngôn từ ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu của nhà báo Nguyễn Như Mai và minh họa sống động của họa sĩ Nguyễn Hoàng Tấn.

Cuốn sách Đặng Văn Ngữ – Tận hiến cả cuộc đời nằm trong bộ sách Danh nhân khoa học Việt Nam của Nhà xuất bản Kim Đồng, giới thiệu những gương mặt tiêu biểu trong giới khoa học Việt Nam thế kỉ 20 như: Đặng Văn Ngữ, Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu,… Dự kiến trong năm 2025, ra mắt các ẩn phẩm tiếp theo về các nhà khoa học: Nguyễn Văn Huyên, Lê Văn Thiêm, Phạm Ngọc Thạch, Tôn Thất Tùng, Nguyễn Công Tiễu, Hoàng Xuân Hãn….

Bộ sách Harry Potter, với bảy cuốn kể về hành trình của Harry từ một cậu bé 11 tuổi đến một thiếu niên 17 tuổi, đã trở thành một hiện tượng văn học toàn cầu, đặc biệt với trẻ em và thanh thiếu niên. Câu hỏi về độ tuổi phù hợp để trẻ bắt đầu đọc bộ sách này đã được nhiều chuyên gia, phụ huynh, và các tổ chức giáo dục thảo luận, với nhiều quan điểm khác nhau dựa trên khả năng đọc, nội dung, và mức độ trưởng thành cảm xúc của trẻ.

Dưới đây là phân tích chi tiết dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy và ý kiến chuyên gia, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện cho phụ huynh và người quan tâm.

Ý kiến từ chuyên gia tâm lý và phát triển trẻ em

Một trong những ý kiến chuyên gia đáng chú ý đến từ Adele Brodkin, Ph.D., một nhà tâm lý học và chuyên gia phát triển trẻ em, được trích dẫn trong bài viết trên Scholastic (An Expert Talks About Harry Potter).

Bà cho rằng bộ sách Harry Potter không phù hợp để đọc cho trẻ chưa thể tự đọc, và phần lớn trẻ em không thể đọc chúng trước lớp 3 hoặc 4, tức là khoảng 8-10 tuổi. Bà nhấn mạnh rằng phụ huynh cần đánh giá khả năng suy nghĩ trừu tượng của trẻ, đặc biệt là khả năng phân biệt giữa tưởng tượng và thực tế, để đảm bảo trẻ sẵn sàng cho nội dung. Bà cũng khuyên phụ huynh nên đọc cùng trẻ hoặc tự đọc trước để sẵn sàng lắng nghe và hỗ trợ cảm xúc của trẻ, đặc biệt nếu trẻ cảm thấy nội dung quá sức hoặc đáng sợ.

Ngoài ra, các bài viết từ Common Sense Media, một tổ chức uy tín về hướng dẫn độ tuổi cho phương tiện truyền thông, cũng cung cấp gợi ý cụ thể. Theo hướng dẫn của họ, tuổi 8+ là thời điểm tốt để bắt đầu, với việc đọc to hoặc nghe sách nói được khuyến khích cho trẻ nhỏ hơn. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng nội dung trở nên mạnh mẽ hơn khi trẻ lớn hơn, đặc biệt từ 10 tuổi, khi các nhân vật yêu thích có thể chết, và đến 12 tuổi, trẻ có thể xử lý được hầu hết nội dung (Harry Potter Age-by-Age Guide | Common Sense Media).

Hướng dẫn đọc theo độ tuổi

Có một số trang web, ví dụ Hooked To Book và The Literary Lifestyle đã cung cấp chi tiết hơn về độ tuổi và lớp học phù hợp cho từng cuốn trong bộ truyện Harry Potter. Theo Hooked To Book, những tập truyện đầu tiên như Harry Potter và Hòn đá phù thủy, Harry Potter và Phòng chứa bí mật và Harry và Tên tù nhân ngục Azkaban phù hợp cho trẻ từ 8 tuổi trở lên, tương ứng với lớp 2-3. Những cuốn này có nội dung nhẹ nhàng hơn, với các chủ đề như cái chết của cha mẹ Harry và một số cảnh đáng sợ, nhưng thường được đánh giá là phù hợp nếu trẻ đã quen với sách thiếu nhi.

Tuy nhiên, từ tập thứ tư Harry Potter và Chiếc cốc lửa, nội dung trở nên phức tạp hơn, với cảnh giết người và cái chết của một nhân vật phụ, được khuyên cho trẻ từ 10 tuổi, tương ứng lớp 5.

Các cuốn sau như Harry Potter và Hội Phượng Hoàng (tập 5) và Harry Potter và Hoàng tử lai (tập 6), nội dung tiếp tục trở nên sâu sắc hơn, như cái chết của nhân vật quan trọng và sự cô lập của Harry, phù hợp cho trẻ 11 tuổi. Cuối cùng, Harry Potter và Bảo bối tử thần được khuyên cho trẻ 13 tuổi (lớp 8) do có các chủ đề PG13, bao gồm yếu tố bạo lực tàn nhẫn và thường xuyên xuất hiện cái chết của các nhân vật.

Các yếu tố cần lưu ý

Một điểm quan trọng được nhiều nguồn nhấn mạnh là sự khác biệt giữa khả năng đọc và khả năng xử lý nội dung. Ví dụ, cuốn đầu tiên có điểm Lexile 880, phù hợp với trẻ lớp 4-5 về mặt đọc, nhưng các chủ đề như cái chết của cha mẹ và các sinh vật đáng sợ có thể gây khó khăn cho trẻ nhạy cảm dưới 8 tuổi. Do đó, phụ huynh được khuyên nên đọc cùng trẻ, đặc biệt ở những cuốn đầu, để hỗ trợ và giải thích các khái niệm phức tạp.

Ngoài ra, một số nguồn như Barnes & Noble phân loại Harry Potter là sách trung học, phù hợp cho trẻ 9-12 tuổi, nhưng cũng lưu ý rằng trẻ thường thích đọc về nhân vật cùng độ tuổi hoặc lớn hơn một chút, và nội dung ngày càng dài và tối tăm hơn, phù hợp với trẻ lớn hơn.

Có một số tranh luận về việc cho trẻ đọc sớm hơn, đặc biệt với trẻ 6-7 tuổi, như một số phụ huynh chia sẻ trên các diễn đàn như Mumsnet. Tuy nhiên, các chuyên gia thường cảnh báo rằng trẻ nhỏ hơn có thể không hiểu được các khái niệm trừu tượng hoặc bị ảnh hưởng bởi các cảnh đáng sợ, như cái chết hoặc bạo lực, nên khuyên trì hoãn đến khi trẻ có khả năng xử lý tốt hơn.

Một chi tiết thú vị là các hướng dẫn đọc thường dựa trên mức độ Lexile, nhưng lại kết hợp với đánh giá nội dung, tạo ra sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ sẵn sàng về mặt càm xúc.

Ví dụ, cuốn đầu tiên có thể đọc được ở lớp 2-3 (7-8 tuổi), nhưng nhiều nguồn khuyên bắt đầu từ 8 tuổi để đảm bảo trẻ hiểu và không bị ảnh hưởng tiêu cực.

Bảng tổng hợp đề xuất độ tuổi theo từng tập

Dưới đây là bảng tổng hợp các đề xuất tuổi, dựa trên cả khả năng đọc và nội dung:

Tóm lại, trẻ có thể bắt đầu đọc Harry Potter từ khoảng 8-9 tuổi, nhưng phụ huynh cần theo dõi và hỗ trợ, đặc biệt với các tập truyện phức tạp và nội dung tối tăm hơn. Sự khác biệt giữa khả năng đọc và mức độ trưởng thành cảm xúc là yếu tố quan trọng, và mỗi gia đình nên điều chỉnh dựa trên nhu cầu riêng của trẻ.