Tác giả Jonathan Kaufman đã lần theo lịch sử và kể lại sự phát triển của Trung Quốc qua câu chuyện của hai gia tộc Sassoon và Kadoorie. Họ được coi là những ông trùm tư bản cuối cùng của Thượng Hải.

Jonathan Kaufman là phóng viên từng đạt giải Pulitzer. Ông từng theo dõi và viết rất nhiều bài báo, phóng sự về Trung Quốc trong 30 năm cho các tờ The Boston Globe, The Wall Street Journal và Bloomberg News… Ông cũng là tác giả của nhiều cuốn sách viết về người Do Thái.

Với đặc quyền riêng, trong đó có việc được tiếp cận nhiều tư liệu quý giá chưa từng được công bố như kho tư liệu và nhật ký đồ sộ của hai gia tộc Sassoon và Kadorie, Kaufman đã viết nên cuốn sách đậm chất sử thi, đầy li kỳ, lôi cuốn và hấp dẫn này.

Sách Những ông trùm tư bản cuối cùng của Thượng Hải.

Gia tộc Sassoon

Những ông trùm tư bản cuối cùng của Thượng Hải bắt đầu bằng câu chuyện về David Sassoon, tộc trưởng của triều đại Sassoon, đã chạy trốn khỏi Baghdad (Đế quốc Ottoman) đến Bombay vào giữa thế kỷ XIX. Tại đây, ông cùng tám người con trai của mình đã kiếm được một khoản tiền kếch xù nhờ buôn bán thuốc phiện và xây dựng một đế chế kinh doanh mở rộng từ Bombay đến nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Thượng Hải, Trung Quốc.

Song song quá trình kinh doanh, nhà Sassoon cũng thành lập các trường học, khu đô thị của gia tộc để giúp đỡ, đồng thời thu hút những người Do Thái tị nạn từ khắp Đế quốc Ottoman và biến họ thành nhân viên.

Em đổi chú thích này giúp anh: Victor Sassoon (giữa) với Greer Garson (trái) và Laurence Olivier (phải). Nguồn: sheldonkirshner.

Vào những năm 1920, Victor Sassoon, chắt trai của David Sassoon đã đưa ra quyết định định mệnh là chuyển công việc kinh doanh của gia đình từ Ấn Độ đến Thượng Hải. Ông đã mua địa điểm nổi bật nhất trên Bến Thượng Hải và cho xây dựng một trụ sở mới cho doanh nghiệp gia đình gọi là Nhà Sassoon – cao hơn 50 feet (tương đương 15 m) so với tòa nhà cao nhất thành phố vào thời điểm đó. Tại đây, ông đã thành lập một khách sạn tráng lệ mang tên Cathay (tên gọi được Marco Polo sử dụng để gọi tên Trung Quốc).

Không chỉ là một ông trùm kinh doanh thuần túy, Victor còn tài trợ cho chính phủ chống lại người Nhật và cứu hàng nghìn người tị nạn Do Thái chạy trốn khỏi chế độ Đức Quốc xã. Tuy nhiên “Victor luôn đưa ra những quyết định sai lầm, không đúng lúc và đúng chỗ”. Năm 1949, cách mạng nổ ra, Victor Sasson đã buộc phải rời bỏ Trung Quốc và phần lớn tài sản của ông bị tịch thu.

Gia tộc Kadoorie

Đế chế kinh doanh cạnh tranh với gia tộc Sassoon ở Thượng Hải là gia tộc Kadoorie. Người khởi đầu cho đế chế này là Elly Kadoorie. Ông bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là học trò và người làm thuê của gia tộc Sassoon, nhưng sau đó đã nhanh chóng lên đường tìm vận may cho riêng mình.

Elly đã xây dựng liên minh với các nhà cách mạng Trung Quốc như Tôn Trung Sơn, đồng thời tích lũy được một khối tài sản giúp ông trở thành một trong những người giàu có và quyền lực nhất Châu Á.

Gia đình Kadoorie, từ trái sang phải: Horace Kadoorie, Elly Kadoorie và Lawrence Kadoorie. Nguồn: thatsmags.

Con trai cả của Elly là Lawrence từng ước mơ trở thành một luật sư nhưng đã bị cha ép tham gia vào công việc của gia tộc. Ông đã tiếp tục ở lại Trung Quốc sau cách mạng dân tộc dân chủ Trung Quốc (năm 1949). Ông đã xây dựng lại cơ ngơi của gia tộc ở Hong Kong và được người Trung Quốc ủng hộ khi đất nước này bắt đầu phát triển (vào thập niên 1970).

Tính tới những năm 1930, gia tộc Sassoon đã kinh doanh ở Trung Quốc cả một thế kỉ, và chỉ có gia tộc Kadoorie mới đủ sức ganh đua với họ về sự giàu có. Sự ganh đua có phần khốc liệt này đã châm ngòi cho sự bùng nổ về kinh tế khi Trung Quốc vươn mình từ xã hội phong kiến thành một xã hội công nghiệp hiện đại.

Dù luôn cạnh tranh nhau, nhưng Sassoon và Kadoorie cũng hợp lực trong việc hỗ trợ người tị nạn Do Thái ở Thượng Hải trong Thế chiến thứ hai. Tuy nhiên, mỗi gia tộc lại đưa ra những lựa chọn khác nhau đối với chính phủ, dẫn đến những kết cục khác nhau.

Những ông trùm tư bản cuối cùng của Thượng Hải cung cấp một góc nhìn mới lạ về sự phát triển kinh tế của Trung Quốc, mà cụ thể là của thành phố Thượng Hải và Hong Kong, Trung Quốc, cũng như cho thấy những phương thức kinh doanh của hai gia tộc Do Thái vẫn còn mang tính thực tiễn cao cho tới tận ngày nay.

Cuốn sách mang tới cho bạn đọc thêm những góc nhìn đa dạng về sự phát triển kinh tế của Trung Quốc, về câu chuyện lập nghiệp và kinh doanh và về những đóng góp của người Do Thái, dân tộc được cho là thông minh nhất thế giới, đối với sự phát triển chung của nơi họ đặt chân đến.

Nhà ảo thuật trên cầu bộ hành gồm mười truyện ngắn lấy bối cảnh khu chợ Trung Hoa ở Đài Bắc vào thập niên 1970 – thời kỳ chuyển mình của Đài Loan, Trung Quốc. Khu chợ này gồm tám tòa nhà, lần lượt mang tên Trung, Hiếu, Nhân, Ái, Tín, Nghĩa, Hòa, Bình, tạo thành một thế giới nhỏ đại diện cho một thế hệ tuy cuộc sống còn nghèo khó nhưng lại đầy ắp tình người.

Trong thế giới đó, lũ trẻ đã lớn lên, đi học, đi chơi cùng nhau, đặc biệt là ngoài giờ đến lớp, hầu hết đều phụ giúp công việc kinh doanh của gia đình. Ấy là những cô cậu bé thuộc gia đình chủ hiệu kính, hiệu âu phục hay hàng sủi cảo, tiệm chìa khóa, tiệm bán giày, tiệm kim khí hay con gái thầy bói… với những nét tính cách điển hình của trẻ con song cũng lấp lánh cá tính và nhất là, tình yêu thương, sự dịu dàng, bao dung rất đỗi ngây thơ chưa bị bào mòn bởi va chạm cuộc đời.

Hình ảnh trong phim truyền hình chuyển thể từ tập truyện Nhà ảo thuật trên cầu bộ hành. Ảnh: Đoàn làm phim.

Ký ức tập thể về một tuổi thơ trong quá vãng

Mười truyện kể từ điểm nhìn của các nhân vật khác nhau, khi thì là lời tự thuật của những “tôi” lần lượt thay đổi, khi lại là dòng thư tâm tình gửi cho một người bạn. Tên truyện ngắn đầu tiên được đặt cho cả tuyển tập, giới thiệu nhân vật nhà ảo thuật qua con mắt của một cậu bé bán giày. Nhà ảo thuật với đôi mắt có thể cùng lúc nhìn về hai hướng khác nhau và đôi chân mang ghệt lính dù được miêu tả ở đây sẽ xuất hiện lặp lại xuyên suốt cả tuyển tập, là mạch kết nối những câu chuyện tưởng chừng rời rạc lại với nhau.

Trong số đó, cậu bé bán giày là người quan sát nhà ảo thuật nhiều nhất. Suốt mùa hè trên cầu bộ hành nối giữa tòa Ái và Tín, cậu mê mẩn những trò ảo thuật, đến mức dốc toàn bộ số tiền dành dụm được, cả phần “thó” thêm từ mẹ để tậu cho mình những đạo cụ đắt đỏ. Đến lúc ngâm nước, phơi khô tờ giấy trắng hướng dẫn sử dụng và cảm giác “nắm được điều huyền bí của ảo thuật” thì cậu bé mới biết hóa ra chỉ giống như “mười một tuổi thầm thích bạn học cùng lớp ngỡ mình đã tỏ tường tình yêu”, vỡ lẽ rằng “chẳng có phép thuật nào”.

Khép lại truyện ngắn đầu tiên này, Ngô Minh Ích đã kịp dẫn độc giả vào thế giới tuổi thơ tươi sáng đầy màu sắc, dễ khiến ta ngộ nhận đây đích thực là một tập truyện thiếu nhi. Nhưng ở những truyện ngắn về sau, những gam màu tối hơn len lỏi vào: nỗi đau mất đi người thân yêu, chia xa con vật thương quý, mối tình dang dở tuổi thanh xuân…

Một số truyện được thuật lại trong bối cảnh người kể hội ngộ người bạn năm xưa, cùng ăn một bữa để ký ức tràn về, hay gặp lại mối tình đầu – cũng là mối tình thực sự duy nhất mà “tôi” vẫn ấp ủ trong lòng đến nhiều năm sau dù trái tim tưởng chừng chai sạn. Lại có cả khi, “tôi” cùng bạn đời của người bạn đã khuất ôn lại kỷ niệm họ cùng có về một con người – dù ở những thời đoạn khác nhau.

Rất nhiều cô, cậu bé năm xưa về sau này đã trở thành những thanh niên cô độc, hoài nhớ về những năm tháng tuổi thơ sinh động, ngọt ngào giữa cuộc sống mưu sinh vất vả và tẻ nhạt của hiện tại. Họ giống những người “di dân tại chỗ” – lạc lõng và xa lạ trên chính mảnh đất quê hương nơi mình đã sinh ra và trưởng thành.

Càng về sau, “phép màu” của nhà ảo thuật dường như ngày một phai nhạt, thậm chí đến truyện thứ tám, người kể quên mất ông, mãi đến cuối mới nhớ ra. Nhà ảo thuật đã đi đâu mất rồi?

Sang đến truyện thứ chín, nhà ảo thuật tái xuất, có một câu thoại như lời giải thích cho mọi phép màu trên cuộc đời: “Ánh sáng có màu sắc, chỉ là bình thường chúng ta không nhìn ra được, nhưng thông qua một số thứ, hoặc vào những lúc đặc biệt, màu sắc của ánh sáng sẽ xuất hiện. Chúng ta chỉ coi khoảnh khắc xuất hiện ấy là thật, nhưng màu sắc vốn dĩ ẩn náu bên trong ánh sáng trong suốt. Dù là một chuyện đơn giản vậy thôi, con người cũng phải tốn rất nhiều thời gian mới xác định được đấy”.

Nhân vật chính trong câu chuyện này là một nghệ sĩ chế tạo mô hình thu nhỏ (miniature). Anh qua đời khi dự án tái hiện khu phố Trung Hoa của mình vẫn còn dang dở. Tuy vậy, bốn tòa nhà mà anh đã tỉ mẩm làm hàng năm trời đến từng chi tiết nhỏ nhất như bát mì trong hàng quán, đã khiến người bạn ấu thơ không khỏi xúc động khi nhìn vào. Phải chăng giờ đây, những đứa trẻ năm ấy đã đủ trưởng thành để tạo ra phép thuật từ chính sức sáng tạo của mình?

Ở truyện cuối cùng, Ngô Minh Ích đặt mình vào vai nhân vật tôi, khẳng định sự tồn tại của nhà ảo thuật chính là “sự tồn tại của cây cầu bộ hành trên phương diện ý thức nào đó”. Nhưng nhân vật “tôi” này, khi bắt gặp một nhà ảo thuật có chú hắc nhân tí hon ở một chốn xa xứ và có thể dùng tiền để mua lấy bí ẩn đằng sau đó, đã chọn thôi không biết nữa.

Là vì nhà ảo thuật đó thì không thể là nhà ảo thuật trong ký ức tuổi thơ năm xưa? Là vì anh muốn giữ mãi cho mình phép màu kỳ diệu ấy? Hay là vì chuyện ấy đã chẳng còn quan trọng với một người trưởng thành nữa rồi?

Rốt cuộc thì nhà ảo thuật thật đến mức nào? Hay như nhân vật trong truyện thứ tư thì “thứ chúng ta có thể chạm vào một cách rõ rệt chỉ là ảo giác… những ký ức được chúng ta ghi chép lại, rồi bốc cháy mới là chân thực”? Dựng lên một thế giới của ký ức sinh động và xúc chạm đến vậy, để rồi chính tác giả lại nói rằng “Câu chuyện không hẳn hoàn toàn là ký ức, ký ức tương đối giống một món đồ dễ vỡ hoặc một thứ nên được quyến luyến, nhưng câu chuyện thì không” ở những trang cuối cùng.

Hai tác phẩm của Ngô Minh Ích đã xuất bản tại Việt Nam: Chiếc xe đạp mất cắp và Nhà ảo thuật trên cầu bộ hành. Ảnh: T.A.

Tiếng nói tiêu biểu của văn học Đài Loan

Văn học Đài Loan đương đại là một dòng chảy đặc biệt trên văn đàn châu Á, phản ánh rõ nét các chuyển động văn hóa, chính trị và xã hội của hòn đảo này. Tuy xuất hiện khá muộn màng, nhưng văn học Đài Loan ngay từ lúc bắt đầu đã nổi lên với nhiều chủ đề đa dạng, từ cuộc đấu tranh bản sắc đến những tác động của hiện đại hóa và môi trường tự nhiên, tạo nên tiếng nói độc lập và đầy bản sắc.

Ngô Minh Ích (Wu Ming-Yi) được xem là nhà văn xuất sắc trong thế hệ của anh. Anh là một nghệ sĩ đa tài với vai trò nhà thiết kế, nhiếp ảnh gia, nhà sưu tập bướm, nhà hoạt động môi trường và hiện là giáo sư khoa Văn học Hoa ngữ tại Đại học Quốc lập Đông Hoa, Đài Loan.

Ngô Minh Ích sinh ra và lớn lên trong giai đoạn đất nước có nhiều biến chuyển, anh nổi tiếng nhờ lối viết giàu chất thơ mà cũng đầy ám ảnh. Các tác phẩm của anh không chỉ đề cao giá trị môi trường, mà còn đưa người đọc về lại những vùng ký ức tập thể của Đài Loan – một Đài Loan thân thuộc nhưng cũng đầy bí ẩn và hoài niệm.

Lấy bối cảnh trưởng thành trong những khu phố cổ Đài Bắc, nơi ngập tràn văn hóa và truyền thống dân gian, Ngô Minh Ích đã nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên và con người qua những trang viết, biến những điều bình dị nhất trở thành phép màu trong thế giới văn chương.

Với phong cách văn chương độc đáo kết hợp giữa hiện thực và kỳ ảo, Ngô Minh Ích đã đưa những tác phẩm của mình vượt khỏi biên giới Đài Loan. Anh là nhà văn Đài Loan đầu tiên lọt vào vòng sơ khảo giải Booker quốc tế năm 2018 với tác phẩm Chiếc xe đạp mất cắp, đánh dấu một bước tiến lớn cho văn học Đài Loan trên trường quốc tế, trở thành biểu tượng văn chương của xứ Đài trong thời kỳ mới.

Nhà ảo thuật trên cầu bộ hành là một minh chứng rõ nét cho phong cách của Ngô Minh Ích. Cuốn sách phản ánh những suy tư và khám phá của anh về sự cô đơn, nỗi trăn trở của con người trong xã hội hiện đại và hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời giữa nhịp sống đô thị. Năm 2021, Nhà ảo thuật trên cầu bộ hành được chuyển thể thành phim truyền hình 10 tập do đạo diễn Dương Nhã Triết thực hiện.

Tiếp thị nội dung bao gồm việc tạo và chia sẻ nội dung có giá trị với đối tượng mục tiêu, chủ yếu thông qua mạng xã hội. Nó hiệu quả hơn quảng cáo truyền thống vì nội dung thường phù hợp và hấp dẫn hơn quảng cáo. Cách tiếp cận này thường được kết hợp với tiếp thị hợp kênh, quá trình tích hợp các kênh trực tuyến và ngoại tuyến để tạo ra trải nghiệm liền mạch cho khách hàng. Hai mô hình đó đã được chứng minh là đặc biệt phù hợp và có giá trị đối với các nhà tiếp thị khi vượt qua những thách thức khó lường của đại dịch.

Trong hai năm đại dịch, 2/3 doanh nghiệp bản địa đã sử dụng tiếp thị nội dung, tăng tổng chi tiêu gần 20 tỷ đôla – theo Dự án Nội dung Định hướng Thương hiệu của Meta. Tương tự, Square và Atlantic báo cáo rằng hơn 75% doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực – bán lẻ, sức khỏe và thể dục, nhà hàng, nhà ở và sửa chữa, và dịch vụ chuyên nghiệp – đã triển khai tiếp thị hợp kênh.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: Marketing Dive.

Mặc dù tiếp thị nội dung và cách tiếp cận hợp kênh ngày nay đã trở thành những yếu tố thiết yếu của chiến lược kỹ thuật số, những tiến bộ công nghệ gần đây đang đưa chúng ta lên một tầm cao mới. Công nghệ nền tảng được thảo luận trong Tiếp thị 5.0: Công nghệ vị nhân sinh là trí tuệ nhân tạo (AI), nhằm mục đích sao chép khả năng của con người trong việc giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định.

Tiếp thị 5.0 lấy cảm hứng từ Xã hội 5.0, giới thiệu chủ đề tận dụng công nghệ để phục vụ cho con người. Xã hội 5.0 được chính phủ Nhật Bản giới thiệu vào năm 2016 như một bước phát triển tự nhiên từ Công nghiệp 4.0. Nó vẽ ra một xã hội tận dụng công nghệ tiên tiến, chẳng hạn như AI, vì lợi ích của nhân loại.

Trong hơn 60 năm lịch sử của mình, AI đã tạo ra những ý kiến trái chiều. Giới kinh doanh đã cảnh giác với mối đe dọa của AI, từ việc mất việc làm đến sự tuyệt chủng của loài người. Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại và nỗi sợ hãi do AI mang lại, lợi ích cho nhân loại là rõ ràng. Với khả năng phân tích khối lượng dữ liệu lớn, dự đoán kết quả tương lai và mang lại trải nghiệm cá nhân hóa ở quy mô lớn, AI đang nhanh chóng thay đổi cách các công ty điều hành hoạt động kinh doanh của họ.

Một ví dụ điển hình là PepsiCo, công ty này thu thập thông tin chi tiết về hương vị tiềm năng và danh mục sản phẩm mới dựa trên dữ liệu kỹ thuật số là bài đăng trên mạng xã hội và bình luận về công thức nấu ăn trực tuyến, sau đó phân tích chúng bằng AI. Các sản phẩm được tạo ra với thông tin chi tiết về AI bao gồm đồ ăn nhẹ Off The Eaten Path và đồ uống thể thao Propel. Tại PepsiCo, AI nhanh chóng chuyển từ công nghệ thử nghiệm sang công nghệ ứng dụng để phát triển sản phẩm.

AI cũng đã tiến bộ đáng kể kể từ khi quyển sách Tiếp thị 5.0 được xuất bản. Đạt được trí tuệ tổng hợp nhân tạo (AGI), có khả năng nhận thức giống con người, vẫn là một mục tiêu phức tạp và đầy thách thức, nhưng nhiều người đang nỗ lực để phát triển lĩnh vực này.

AI ngày nay mang tính tương tác và phổ biến hơn nhiều. ChatGPT của OpenAI đại diện cho một bước tiến đầy hứa hẹn cho AI. ChatGPT, với tư cách là một mô hình ngôn ngữ thông minh và tương tác cao, có thể tạo điều kiện cho giao tiếp giữa con người và máy móc, cho phép cộng tác hiệu quả hơn.

Sự phát triển của AI đã tạo điều kiện cho một nhóm các công nghệ khác tiến bộ, thay đổi bối cảnh kinh doanh một lần nữa và do đó thúc đẩy sự phát triển tiếp theo của hoạt động tiếp thị.