Điều này không chỉ minh chứng cho sức sống trường tồn của các tác phẩm, mà còn cho thấy “tầm nhìn” liên tục đổi mới của các nhà làm sách trong nước.

Các tác phẩm văn học kinh điển luôn là “kho tàng” mà mọi thế hệ từ đó tìm kiếm. Chúng có giá trị trường tồn cùng với thời gian, do vậy xứng đáng được xuất bản với nhiều hình thức khác nhau, để tiếp cận với nhiều đối tượng độc giả hơn, trong đó có cả trẻ em.

Nếu thời gian trước, các ấn phẩm có sự bắt mắt về mặt ngoại hình, cách trình bày… đều mua bản quyền từ các nhà xuất bản nước ngoài như sách tương tác, sách 3D, sách pop-up… thì giờ đây, các nhà xuất bản và công ty sách đã dần tự mình tạo ra những tác phẩm riêng, không còn phụ thuộc vào đối tác nước ngoài.

Tác phẩm Hai vạn dặm dưới biển của nhà văn Jules Verne là một trong những tác phẩm kinh điển vừa được trở lại trong một diện mạo hoàn toàn mới, do các họa sĩ của Việt Nam thực hiện.

Một trong số đó là các cải tiến về mặt hình ảnh, trình bày cũng như sử dụng tranh minh họa. Có thể thấy rằng những tác phẩm như Alice ở xứ sở diệu kỳ, Tiếng gọi từ hoang dã hay Hai vạn dặm dưới biển… từng rất quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả, nhưng trong thời 4.0 với sự sao nhãng cũng như ảnh hưởng từ công nghệ, thì việc làm sao để chúng trở nên cuốn hút với thế hệ trẻ cũng được đặt lên hàng đầu.

Nắm bắt được điều này, Đinh Tị Books đã cho ra mắt những cuốn sách trên với phiên bản kèm tranh minh họa cuốn hút và ấn tượng, có cải tiến thêm về mặt chất liệu, như bìa cứng, giúp tăng thêm nữa tuổi thọ sử dụng.

Không chỉ vậy, đơn vị này còn chú trọng sử dụng các hình minh họa được vẽ bởi các họa sĩ Việt Nam. Giờ đây không còn phải mua bản quyền hình ảnh từ các đơn vị nước ngoài, đội ngũ họa sĩ trong nước cũng đủ khả năng để tạo ra các ấn phẩm riêng biệt, độc đáo, có đủ sức cạnh tranh dù là thị trường ở trong hay là ngoài nước.

Đại diện Đinh Tị Books cho biết: “Sách kinh điển là những cuốn sách có giá trị to lớn về một phương diện nào đó và đã chứng minh được giá trị của mình qua thời gian. Cũng bởi vì có giá trị như vậy, sách kinh điển xứng đáng được xuất bản với nhiều hình thức khác nhau để tiếp cận nhiều đối tượng độc giả hơn. Đó là lý do chúng tôi quyết định xuất bản sách kinh điển kèm tranh minh họa”.

Nói về xu hướng này, đại diện đội ngũ họa sĩ của Đinh Tị Books cũng cho rằng khi sáng tác, họ luôn phải dành khá nhiều thời gian để nghiên cứu về bối cảnh, phong tục, văn hóa… mà các tác phẩm ra đời. Từ đó cho ra đời những tác phẩm vừa khớp với nội dung, vừa thể hiện được tinh thần của nguyên tác gốc, lại vừa phù hợp với bối cảnh lịch sử đặc trưng của dòng văn học kinh điển. Là lớp người Việt sáng tạo cho độc giả Việt, họ cố gắng gửi gắm yếu tố Việt Nam sao cho thật phù hợp nhất, mà không ôm đồm hay cố gượng ép.

Một hướng đi khác cũng rất có thể sẽ phát triển thêm trong thời gian tới là dùng các công cụ trí tuệ nhân tạo cũng như thuật toán học máy để tạo ra hình minh họa có phong cách riêng, bằng Mid Journey hoặc các chương trình tương tự. Tuy nhiên, chia sẻ về khía cạnh này, đại diện của Đinh Tị Books cho rằng “cần phải thận trọng vì các tranh cãi về vấn đề bản quyền của một sản phẩm do AI tạo ra còn chưa ngã ngũ. Do đó, tạm thời chúng tôi chưa có dự định sử dụng sản phẩm do AI tạo ra vào trong xuất bản phẩm của mình”.

Từ những điều trên có thể thấy rằng các nhà xuất bản và công ty sách đang rất nỗ lực để tạo ra đời sống mới cho các tác phẩm văn học kinh điển. Đây không chỉ là những sự cố gắng giúp cho tác phẩm đến đúng đối tượng độc giả, mà còn cho thấy giới xuất bản đang nắm bắt rất gần với sự chuyển dịch của trào lưu thế giới.

Học sinh Trường Bùi Thị Xuân bị “phạt” bằng cách đọc sách. Ảnh: Nhà trường cung cấp.

Đọc sách và viết cảm nhận là một “hình phạt” mới đang được áp dụng đối với các em học sinh tại trường THPT Bùi Thị Xuân (quận 1, TP.HCM). Thay vì viết bản kiểm điểm, lao động công ích… học sinh vi phạm nội quy sẽ lựa chọn một cuốn sách trong bộ Hạt giống tâm hồn để đọc và viết một bài cảm nhận nộp lại cho giáo viên. Người đưa ra hình thức phạt này là ông Huỳnh Thanh Phú, hiệu trưởng nhà trường.

Trước thông tin trên, nhiều ý kiến tranh luận đã nổ ra. Phần đông cho rằng đây là hình phạt nhân văn. Tuy vậy, có người nêu cần phải xem xét thêm các khía cạnh của hình phạt.

Độc giả Quang Minh nêu bình luận: “Biết đâu đây lại là cơ hội để học sinh vi phạm nhiều hơn vì hình phạt này quá lỏng. Nghe có vẻ hay chứ không thiết thực”.

Nhà văn Tống Phước Bảo chia sẻ rằng: “Tôi không thích hình phạt này. Bởi có rất nhiều hình phạt để giáo dục các em, không cứ phải là đọc sách Đắc nhân tâm hay Hạt giống tâm hồn. Có thể giáo dục các em bằng những công việc cộng đồng như làm vệ sinh, nhổ có, thực hiện các việc cộng đồng hướng thiện theo các chương trình của đoàn trường. Sách không phải là lựa chọn duy nhất để giáo dục. Nhất là từ việc đọc đến nhận thức và hành động lại là một quá trình”.

Theo Nguyễn Quốc Vương (tác giả của cuốn Đi tìm triết lý giáo dục Việt Nam, Đọc sách và con đường gian nan vạn dặm), việc phạt học sinh bằng cách đọc sách là một con dao hai lưỡi. Đặc biệt khi trẻ còn chưa hình thành nhận thức rõ ràng về cả tầm quan trọng của sách lẫn định nghĩa của cụm từ “bị kỷ luật”. Học sinh sau khi bị phạt có thể ghét, có thể yêu sách. Vì vậy biện pháp này nên áp dụng cho người lớn, những công ty, tổ chức, đoàn thể nhằm thúc đẩy văn hóa đọc lan rộng.

Nhiều giả thiết được các độc giả đưa ra. Sau một thời gian hình phạt được áp dụng, thư viện có thể sẽ bị coi là nơi kỷ luật các học sinh mắc lỗi. Nó không còn giữ nguyên tính chất là một không gian đọc.

Với “hình phạt” đọc sách, đọc xong phải viết một bài cảm nhận là các em học sinh đã hoàn thành một công việc và đưa ra được các sản phẩm. Điều này coi như một thành công của nhà trường khi học sinh đã thu hoạch kiến thức từ một cuốn sách. Đó gọi là tỷ lệ đọc thành công, độc giả cho rằng tỷ lệ này không liên quan đến tỷ lệ học sinh sẵn sàng tái phạm mắc lỗi.

Dù vậy, cũng có rất nhiều người yêu sách hưởng ứng việc đổi mới hình phạt này. Họ cho rằng đây là hình thức giáo dục sáng tạo và có ích trong bối cảnh học sinh ngày càng lười đọc.

Hình thức này nên được chỉnh sửa lại là cho đọc các cuốn sách học sinh yêu thích trong thư viện nhà trường chứ không ép buộc các em đọc cuốn nào cụ thể. Nhà trường nên sáng tạo hơn trong việc gửi lại bài cảm nhận trong cuốn sách, học sinh có thể sử dụng các phương tiện hỗ trợ trên mạng để hoàn thành bài viết.

“Hình phạt tiêu cực như gây đau thương sẽ khó mang lại tác dụng khuyến khích con người sửa đổi. Hình phạt mang tính chất cải tạo tư duy thì xã hội này sẽ tốt hơn. Trường THPT Bùi Thị Xuân đã tạo nên chuẩn mực mới trong việc phạt học sinh”, độc giả Lý Đông cho biết.

“Mình thích hình thức ‘phạt’ như này, nó có thể áp dụng được cả trong nhà trường lẫn gia đình”, tài khoản Nguyễn Lan Hương chia sẻ. Một bộ phận lớn người khác cũng đồng tình rằng phạt học sinh đọc sách là một cách làm rất hay, thiết thực bổ ích và nên nhân rộng.

“Nếu nhìn ở góc độ phương pháp giáo dục, phạt đọc sách lại mang tính nhân văn, đọc sách trở thành nhiệm vụ phải làm để chuộc lỗi, để bổ khuyết, khắc phục cho một hay nhiều hành vi vi phạm. Đọc sách làm cho con người ta hoàn thiện hơn, văn học là nhân học, đọc sách để làm người”, độc giả Trần Minh Tuấn chia sẻ.

Hiện hình thức này đã được áp dụng hơn một tháng nay tại trường THPT Bùi Thị Xuân. Trong lần chia sẻ mới đây nhất với Zing, hiệu trường nhà trường, ông Huỳnh Thanh Phú cho biết sẽ tiếp tục kiên trì với sự thay đổi này bởi học sinh và phụ huynh bước đầu có sự hưởng ứng tốt và chấp hành nghiêm chỉnh.

Bìa cuốn sách Những miền lưu dấu – Cảnh Việt trong văn chương.

Với mong muốn mang đến cho bạn đọc một ấn phẩm nhiều dư ba cảm xúc, Thanh Nguyệt và Quỳnh Liên đã biên soạn cuốn sách Những miền lưu dấu – Cảnh Việt trong văn chương (Nhà xuất bản Kim Đồng, năm 2023) tập hợp những đoạn trích hay về cảnh sắc thiên nhiên quê hương, đất nước trong văn chương Việt Nam.

Cuốn sách là tập hợp của 35 đoạn trích tác phẩm, kết hợp với tranh minh họa cho từng nội dung. Trong quá trình biên tập, nhóm biên soạn đã khéo léo lựa chọn, sắp xếp nội dung trích dẫn từ những tác phẩm từng được sử dụng làm ngữ liệu trong sách giáo khoa phổ thông. Đây là những trích dẫn vốn quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả nên xúc cảm thẩm mỹ cũng trở nên gần gũi, đồng điệu hơn. Ngoài ra, nhóm biên soạn đã kỳ công chọn lọc thêm từ nhiều tác phẩm khác để có được một bức tranh đầy đủ, toàn vẹn về cảnh sắc Việt.

Nhắc đến việc tái tạo những cảnh sắc, có lẽ chỉ có văn chương mới mang đến xúc cảm thẩm mỹ thú vị cho độc giả. Nhờ có văn chương, người đọc có khả năng đặt chân đến những nơi xa xôi mà mình chưa từng được tới.

Cầm trên tay Những miền lưu dấu – Cảnh Việt trong văn chương, người đọc sẽ thấy mình như đang xuôi trên dòng sông Đà “lặng tờ”, “hoang dại”. Phút chốc, lại thấy mình chìm trong mây mù Sa Pa đang “lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe”. Hay có khi, chúng ta đi một mạch đến “biển lá xanh rờn đã bắt đầu ngả sang màu úa, ngát dậy một mùi hương lá tràm bị hun nóng dưới mặt trời” ở nơi Đất rừng phương Nam xa xôi…

Những cảnh vật được tái hiện một cách chân thực qua những đoạn trích được sắp xếp lần lượt theo thứ tự. Nó như một chuyến xe cảnh sắc Việt chạy dọc dài theo dáng hình đất nước. Trên chuyến xe ấy, bạn đọc được tự do chiêm ngưỡng, tận hưởng muôn vàn cảnh sắc cùng ngôn từ nghệ thuật.

Hình dáng, đường nét, màu sắc, mùi vị bỗng chốc sống dậy một cách gần gũi qua những áng văn chương vừa quen vừa lạ. Nhưng dù ở cảm giác nào cũng đều dậy lên một cảm xúc mãnh liệt nằm ngoài lớp vỏ ngôn từ.

Cái đẹp trong văn chương không phải là sự tái tạo mang tính hữu hình như những nét vẽ của nhiều loại hình nghệ thuật khác. Bước vào địa hạt văn chương là bước vào vùng đất của tưởng tượng và sáng tạo. Độc giả có thể thỏa sức ngắm nhìn và hình dung về cảnh sắc thiên nhiên được miêu tả. Cũng vì thế, tác phẩm văn học luôn đưa độc giả đi xa hơn những gì chúng ta có thể nhìn thấy trực tiếp hàng ngày. Qua đó, bồi dưỡng cho độc giả những thị hiếu thẩm mỹ để đón nhận những sắc màu đa diện của cuộc sống.

Những miền lưu dấu – Cảnh Việt trong văn chương được biên soạn với mong muốn tái hiện hành trình đầy đủ, rộng dài của thiên nhiên đất nước. Đó là hành trình mà cảnh sắc đặc trưng của đất nước đã bước vào văn chương qua đôi mắt của những tác giả văn học từ trung đại đến hiện đại. Giờ đây, độc giả có thể tiếp cận, làm sống dậy những cảnh sắc bằng sự tưởng tượng của mình.

Cuốn sách mang đến cho người đọc cảm giác những địa danh, hình sông, dáng núi, áng mây, cây cỏ… đều có hơn một đời sống để chúng ta có thể ngắm nhìn và khám phá. Đó là đời sống thật nơi hiện thực và đời sống bằng tưởng tượng trong văn chương.

Với những giá trị ấy, cuốn sách phù hợp với độc giả nhiều lứa tuổi trong việc tìm đến những cảm xúc đẹp, ấn tượng từ cảnh sắc thiên nhiên. Cuốn sách còn có thể sử dụng dưới vai trò là tài liệu bổ trợ như một gợi ý cho giáo viên và học sinh trong quá trình tiếp cận những áng văn chương đẹp về quê hương, đất nước.