Chân dung nhà văn Alena Mornstajnova. Ảnh: Denik.

Bác Hana là tiểu thuyết xuất sắc làm nên tên tuổi của nữ nhà văn Czech Alena Mornstajnova. Cuốn tiểu thuyết đã được trao tặng Giải thưởng sách Quốc gia Czech năm 2018, đã được chuyển ngữ sang hơn 18 thứ tiếng khác nhau. Đây là một tác phẩm nằm trong trào lưu chung của văn chương Czech thế kỉ 21: soi chiếu lịch sử bằng những cái nhìn đa chiều và sâu hơn.

Tác phẩm Bác Hana đã ra đời như như nào?

Cuối thế kỷ 20, trong bối cảnh một nước Tiệp Khắc xã hội chủ nghĩa tan rã và một nước Czech độc lập ra đời với những sự thay đổi về thể chế, văn chương Czech dường như cũng chuyển mình để thích nghi với thời đại.

Sau biến cố đó, ở Czech, người ta chủ yếu in lại nhiều tác phẩm mang cảm hứng phê phán. Văn chương Czech những năm cuối thể kỉ 20 diễn ra trong một không khí có phần bồng bột của một sự đảo chiều như vậy.

Sang đầu thế kỉ 21, người Czech bắt đầu có một cái nhìn khác, bình tâm, sâu sắc và đa chiều hơn về quá khứ. Các nhà văn tại Czech đã viết và nhìn nhận xã hội theo một cách khác về cả những giai đoạn như thời thế chiến thứ hai, khi Czech bị chiếm đóng.

Tác phẩm Bác Hana đã được dịch sang tiếng Việt từ cuối năm 2023. Ảnh: Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam.

Điểm nổi bật của các tác phẩm văn học Czech giai đoạn này là các tác giả hiện đại đi sâu vào tâm lý con người, những vết thương tinh thần và sự chuyển hóa xã hội sau các cuộc xung đột. Thay vì chỉ khắc họa cảnh tượng chiến tranh qua bom đạn và chết chóc, lớp nhà văn Czech hiện đại đã chọn những góc nhìn tinh tế và đa chiều hơn về sự đau khổ, mất mát và hy vọng trong bối cảnh chiến tranh.

Một trong những yếu tố nổi bật là việc văn học Czech thế kỷ 21 không né tránh những câu hỏi khó về trách nhiệm cá nhân và tập thể trong các cuộc xung đột. Các tác phẩm thường lồng ghép những phân tích về mối quan hệ giữa chính trị, quyền lực và nhân tính.

Bên cạnh đó, văn học Czech còn nổi bật với khả năng kết hợp giữa hiện thực khắc nghiệt của chiến tranh và tính biểu tượng trong căn phong. Nhờ đó, người đọc có thể cảm nhận không chỉ những gì đã xảy ra, mà còn những tâm tư sâu thẳm, những tổn thương và khát khao vươn lên khỏi bóng tối chiến tranh. Đây chính là điểm sáng, giúp văn học Czech thế kỷ 21 trở thành tiếng nói mạnh mẽ về sự đấu tranh giữa con người và những hậu quả do chiến tranh gây ra, đồng thời mở ra những hy vọng mới về tương lai và sự hòa hợp xã hội.

Không nằm ngoài xu thế đó, tác phẩm Bác Hana có thể được coi là một tác phẩm tiêu biểu với các đặc điểm trên.

Thông điệp về tình người trong Bác Hana

Cuốn tiểu thuyết Bác Hana kể lại một câu chuyện xúc động giữa hai bà cháu. Bác Hana là nạn nhân của trại tập trung Đức Quốc xã, sống sót nhưng mang theo những chần thương tâm lý kinh hoàng để rồi trở thành một người lập dị, không thể hoa nhập xã hội. Còn Mira là một người duy nhất sống sốt duy nhất trong một gia đình mà tất cả các thành viên đều chết vì dịch thương hàn.

Hai con người này đều là những kẻ sống sốt sau thảm họa, bị mất đi những người thân thiết. Bất đắc dĩ, họ trở thành chốn nương tựa cuối cùng của nhau để vượt qua sự suy sụp đến mức có thể tìm đến cái chết.

Theo nhà văn Alena Mornstajnova, ban đầu bà chỉ định viết về dịch bệnh thương hàn tại quê hương của bà – một thị trấn gợi cảm hứng cho bối cảnh của Bác Hana. Nhưng khi đào sâu hơn và lịch sử nơi này, nhà văn Alena Mornstajnova lại nhận ra nơi đây từng có một nạn diệt chủng từ Thế chiến thứ hai. Cộng đồng người Do Thái ở đó không ai còn nhắc đến chuyện này nữa nhưng sử sách đã ghi chép lại.

Thị trấn Valasske Mezirici là nơi được nhà văn Alena Mornstajnova lấy làm bối cảnh trong Bác Hana. Ảnh: Kudyznudy.

“Các nhân vật trong Bác Hana đều được tôi lấy cảm hứng từ câu chuyện có thật. Nhiều công trình, dữ liệu lịch sử đã bị phá hủy và quên lãng nên tôi muốn lưu giữ chúng trong tác phẩm của mình. Đây là cách để mọi người nhìn nhận khác về lịch sử”, tác giả Alena Mornstajnova cho biết.

Bác Hana được viết bằng một cấu trúc dung dị nhưng đủ phức tạp để tạo nên tính hấp dẫn cho tác phẩm. Tiểu thuyết được cấu trúc với ba phần với độ chênh về thời gian sự kiện: bắt đầu bằng nỗi đau của đứa cháu trong nạn dịch thương hàn, tiếp nối bằng một cuộc trở về quá khứ của người bác trong thế chiến và tiếp nối với cuộc đời của hai con người sau thảm họa.

Tác phẩm ẩn chứa triết lí rằng bằng sự thấu hiểu và nâng đỡ người khác, con người sẽ vượt qua nỗi đau của chính mình. Không chỉ là một tiểu thuyết hậu chấn thương với những phân tích tinh tế và cùng kiệt hội chứng hậu thảm họa của những người sống sốt, Bác Hana còn mang một cái nhìn tỉnh táo, nghiêm khắc về con người trong thảm họa.

Thiên tai và nhân tai, cả hai đều là những hoàn cảnh đặc biệt để làm bộc lộ mọi khía cạnh của tính người, lòng nhân ái và sự ích kỷ. Với cả hai thảm họa, nhà văn đều giữ một cái nhìn đa chiều, soi sáng cả khía cạnh cao cả lẫn sự thấp hèn của con người.

Tác phẩm Bác Hana có thể mang đến cho người đọc cũng như người cầm bút ở Việt Nam ví dụ sống động về một cách khác để nhìn quá khứ, vượt khỏi những nhị phân giản lược tốt – xấu. Cuốn sách đã được đề cử tại Giải thưởng Sách Quốc gia 2024.

Con thú mù

Con thú mù là tập truyện “hai trong một” của bậc thầy trinh thám kinh dị xứ Phù Tang Edogawa Ranpo. Tập truyện gồm 2 tiểu thuyết ngắn.

Trong đó, Con thú mù kể về một hoạ sĩ khiếm thị, chỉ có thể cảm nhận sự vật qua đôi bàn tay. Lão cho rằng một tuyệt tác nghệ thuật phải được tiếp nhận bằng xúc giác. Bảy cô gái với bảy vẻ đẹp khác nhau đã bị lão dẫn về căn phòng riêng của mình. Sau đó những án mạng kinh hoàng xảy ra, để phục vụ cho một tuyệt tác nghệ thuật có một không hai.

Trong tác phẩm thứ hai Đảo kì dị, nhà văn Hitomi Hirosuke ôm mộng tưởng viết một tác phẩm lớn về một thiên đàng nhân tạo. Bước ngoặt đến khi anh biết đến cái chết của Komoda Genzaburo – người bạn có ngoại hình rất giống Hitomi. Anh quyết định giả mạo danh tính của người đã khuất để đoạt lấy tài sản, sau đó xây dựng một công viên giải trí độc đáo trên một hòn đảo huyền bí. Nhưng thiên đàng mà Hitomi định xây ngày càng giống với địa ngục…

Từng trang sách thấm đẫm vẻ đẹp ma mị, u hoài và lạnh gáy rùng rợn, Con thú mù và Đảo kì dị là hai đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của Ranpo, khi ác tâm và chủ nghĩa duy mỹ thuần khiết đã sánh đôi nhau đi đến tận cùng.

Lô số 249

Tuyển tập Lô số 249 gồm 16 truyện ngắn được nhà văn Arthur Conan Doyle sáng tác trong giai đoạn từ cuối những năm 1870 đến năm 1894, hé lộ các đóng góp của ông cho thể loại văn học Gothic thế kỉ 19: những bóng ma vùng Cực Bắc vắng bóng Mặt trời, xác ướp hiểm ác, linh hồn lang thang trong dinh thự cổ, vũ khí bị ám, và kể cả kẻ sát nhân cuồng loạn…

Dù cho đều được viết cách đây hơn trăm năm, nhưng những câu chuyện này vẫn thôi khiến người đọc trải nghiệm cảm giác bứt rứt, bất an khôn nguôi. Luôn luôn tồn tại thứ cảm giác bất định đối với cả độc giả lẫn các nhân vật trung tâm. Chính bản chất của sự e sợ mơ hồ đó khiến ta căng thẳng, lo lắng, và bị cảm giác kinh hãi bao trùm.

Chuyện kể lúc hoàng hôn

“Các vị chú ý lời tôi nhé, chuyện có thật. Không phải những gì lấp lánh đều là vàng; nhưng những gì tôi sắp kể là sự thật”. Charles Dickens dành cả đời mình tìm hiểu về các sự kiện siêu nhiên. Ông luôn có một niềm yêu thích với các câu chuyện ma, đặc biệt là vào dịp Giáng sinh, luôn cởi mở, sẵn sàng tiếp thu và đặt câu hỏi về sự tồn tại của linh hồn. Bản năng hướng về các sự kiện kịch tính, giật gân và rùng rợn khiến ông trở thành một người kể truyện ma xuất chúng của thời đại.

Những truyện ma trong Chuyện kể lúc hoàng hôn, một số hài hước, một số quyến rũ, một số lại khiến người khác khó chịu. Nhiều câu chuyện trong số đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến những nhà văn nổi tiếng cùng thời như Edgar Allan Poe, M. R. James, Sheridan Le Fanu…

Nơi dãy núi điên dại

Tại vùng hoang mạc chưa được khám phá ở Nam Cực, đoàn thám hiểm Đại học Miskatonic bàng hoàng trước cảnh tượng đẫm máu khi tìm thấy khu trại của đội tiên phong. Toàn bộ thành viên trong trại cùng đàn chó kéo xe đã bị xé xác và giết hại tàn bạo.

Không có bất cứ manh mối nào về chuyện đã xảy ra, ngoại trừ một loạt các ngôi mộ tuyết mới được đắp. Dưới 6 ngôi mộ trong số này là mẫu vật của một chủng sinh vật quái dị chưa từng được biết đến. 8 ngôi mộ tương tự trống rỗng, nhưng có dấu hiệu bị phá ra từ bên trong.

Chuyến hành trình khởi đầu với mục đích tìm kiếm tri thức, sớm trở thành cuộc đối đầu đáng sợ với sự thực đầy tăm tối và đã bị quên lãng của thế giới. Dãy núi điên dại nơi lục địa khắc nghiệt kia mở tới những hang động thẳm sâu thuở cổ đại, lưu giữ lịch sử bí mật của hành tinh giữa đống đổ nát của nền văn minh đầu tiên, được xây dựng bởi các Cựu Thần đến từ ngoài vũ trụ.

Tác giả H. P. Lovecraft là người đã góp phần hình thành và lan truyền dòng văn “kinh dị vũ trụ”, thường xuyên pha trộn các yếu tố kinh dị và khoa học viễn tưởng vào nhau trong các tác phẩm của mình.

Sự sụp đổ của nhà Usher

Sự sụp đổ của nhà Usher là tuyển tập 30 truyện ngắn tiêu biểu của Edgar Allan Poe. Những câu chuyện dẫn dắt bạn đọc đến một thế giới riêng, nơi hiện thực và trí tưởng tượng điên rồ hoà quyện trong lối văn chương bí ẩn cổ quái.

Những câu chuyện ly kỳ mang đậm sắc màu u ám nhưng hàm chứa nhiều giá trị khoa học, từng bước khai mở những uẩn khúc nằm sâu trong bản chất tội ác của con người, để rồi khi chiêm nghiệm từng trang sách, bạn đọc không khỏi băn khoăn rằng liệu những điều vừa xảy ra chỉ là hư ảo hay có thật?

Và có khi nào trong tương lai chính họ cũng sẽ nhập vai vào những câu chuyện lạ kỳ không kém phần hấp dẫn dành riêng cho mình?

Vào vùng nước xoáy

Vào vùng nước xoáy tuyển dịch 18 truyện kinh dị của Edgar Allan Poe. Sách có thể xem là bức chân dung đầy đủ những nét chính yếu làm nên phong cách của nhà văn độc đáo này. Độc giả sẽ bắt gặp ở đây những vụ án bí ẩn, những câu đố tưởng như chẳng hề có đáp án, những hiện tượng siêu nhiên.

Nhưng đồng thời, chúng ta cũng sẽ được thưởng thức một khía cạnh ít được nói đến của ông: sự hài hước. Những truyện ngắn của ông, sau hơn 150 năm, vẫn chẳng hề cạn đi vẻ đẹp của chúng, vẫn không ngừng mời gọi độc giả tham gia cuộc phiêu lưu vào cõi bí hiểm siêu nhiên.

Edgar Allan Poe là nhà văn, nhà thơ, và nhà phê bình người Mỹ được biết đến với những tác phẩm kinh dị ly kỳ, và được coi là một trong những tác giả hàng đầu của thể loại kinh dị và trinh thám.

Carrie

Carrie White là cô gái đáng thương, ở trường thì bị bạn bè tàn nhẫn bắt nạt và biến thành trò cười, ở nhà thì phải chịu đựng bà mẹ cuồng tín đến bệnh hoạn. Nhưng có một điều không ai bên ngoài căn nhà của Carrie biết, đấy là cô có niệm lực bẩm sinh có thể dịch chuyển mọi thứ chỉ bằng ý nghĩ.

Khi buổi vũ hội cuối cấp đến gần, những kẻ bắt nạt Carrie bày ra một trò chơi khăm độc địa mà không hề nhận ra mình đang châm ngòi một quả bom khủng khiếp.

Không chỉ đơn thuần là tiểu thuyết kinh dị máu me, Carrie còn ghi nhận sự sáng tạo của Stephen King trong việc tạo ra một lối dẫn truyện kết hợp giữa lời kể thông thường với những mẫu phỏng vấn, các bài báo, sách nghiên cứu. Cách làm này của King đặc biệt mới lạ vào thời điểm đó, khiến người đọc cảm thấy câu chuyện kinh hoàng trong cuốn sách không diễn ra ở một thế giới tưởng tượng xa vời, mà là ngay gần kề mình, chỉ cần hé cửa là sẽ thấy. King không tạo ra một thế giới đáng sợ, mà ông khiến chính thế giới của chúng ta trở nên đáng sợ khủng khiếp.

Trò chơi tình ái

Truyện mở đầu trong bối cảnh một căn nhà gỗ xa lạ nằm tách biệt trong một khu rừng hoang. Thi thoảng vọng lại từ không gian vắng lặng ngoài kia là tiếng kêu thê lương, thảm thiết của một con thú hoang hoặc một con chim lạ. Hai vợ chồng Jessie đang tận hưởng kỳ nghỉ dưỡng “đặc biệt” trên giường và “trò chơi tình ái” mà người chồng Gerald đề xướng.

Jessie bị chồng mình trói hai tay vào thành giường, nhưng khi chuẩn bị hành sự thì chồng cô lên cơn đau tim rồi đổ gục xuống tử vong ngay tại chỗ. Khi ấy, cơn ác mộng của Jessie bắt đầu.

Trong tình thế ngặt nghèo như vậy, Jessie đã trải qua những cảm giác kinh khủng nhất trong cuộc đời mình, khi cô không thể kêu cứu, cũng chẳng có cách nào thoát ra khỏi cái còng. Cơn khát, sự đau đớn khiến cô trải qua một loạt ảo giác kinh hoàng. Những giọng nói kỳ lạ vang lên trong đầu cô, họ đối thoại nhưng chẳng thể giải quyết được gì.

Qua những trường đoạn miêu tả tâm lý đầy căng thẳng, tác giả tiết lộ quá khứ không mấy tốt đẹp của Jessie: bị chính cha ruột lạm dụng, cuộc sống hôn nhân không trọn vẹn với người chồng.

24 giờ vật lộn giữa sự sống và cái chết cho chúng ta thấy một Jessie tổn thương và không kém phần kiên cường: vừa cố gắng thoát ra khỏi cái còng, vừa tranh đấu tâm lý để đối diện với bóng ma ký ức đang quay lại để hành hạ.

Con thỏ nguyền rủa

Chiếc đèn hình thỏ mang sức mạnh nguyền rủa, cái đầu nhớp nhúa trồi lên từ bồn cầu, vụ tai nạn xe hơi ly kỳ giữa đầm lầy, con cáo chảy máu vàng ròng, những kẻ sống và người chết bị trói buộc trong dòng chảy thời gian…

Con thỏ nguyền rủa là tập truyện ngắn đầy ám ảnh, hài hước, gớm ghiếc và ghê rợn về những cơn ác mộng của cuộc sống hiện đại, trong một thế giới “nhìn chung là khốc liệt và xa lạ, đôi khi cũng đẹp và mê hoặc, nhưng ngay cả trong những giây phút đó, về cơ bản nó vẫn là một chốn man rợ.”

Cuốn sách là tuyển tập 10 truyện ngắn kinh dị của nhà văn Hàn Quốc Chung Bora, tái hiện lại những cuộc đời cô độc giữa xã hội vô cảm lạnh lùng.