Vua nhà Trần đọc sách, viết sách

Sau một cuộc đời chinh chiến, cuối đời, Trần Thái Tông say mê Phật pháp, tự viết các sách Khóa hư lục, Thiền tông chỉ nam ca, cùng nhiều sách hướng dẫn tu tập như Lục thì sám hối khoa nghi, Kim Cương Tam muội chú giải, Bình đẳng lễ sám văn… Vua nối ngôi là Trần Thánh Tông cũng để lại các tác phẩm như Di hậu lục (Chép để lại cho đời sau), Thiền tông liễu ngộ.

Cũng như vua cha, vua Trần Nhân Tông ham đọc sách, ham viết sách và đã để lại nhiều tác phẩm. Nhà vua là một nhà viết sử tài ba khi đích thân biên soạn cuốn Trung hưng thực lục ghi chép chi tiết về cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược, gồm 2 quyển. Tiếc rằng bộ sử này của nhà vua sau đó đã thất lạc.

Là người sáng lập Thiền phái Trúc Lâm, Phật hoàng Trần Nhân Tông là tác giả của nhiều sách về Phật giáo như Thiền lâm thiết chủy ngữ lục, Tăng già toái sự cùng nhiều tập thơ Thiền…

Về lịch sử của dòng tộc mình, vị vua thứ 2 của nhà Trần là Trần Thánh Tông sai soạn Hoàng tông ngọc điệp vào năm 1267.

Vua nhà hậu Lê vui với kinh sử, lập hội Tao Đàn

Sau thời kỳ giặc Minh đô hộ nước ta, một vị hào trưởng ở đất Lam Sơn nổi dậy dựng cờ khởi nghĩa. Lập thân với gươm đao như các vị anh hùng Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành nên bộ sách Lam Sơn thực lục tả về vua Lê Thái Tổ đã viết rằng:

“Nhà vua tuy gặp đời rối loạn, mà chí giữ càng bền; lẩn giấu ở núi rừng làm nghề cày cấy; tự mình vui với kinh, sử, nhất là càng chuyên tâm về các sách thao lược”.

Sau khi chiến thắng quân Minh và lên ngôi vua, năm Thuận Thiên thứ 4 (1431), Lê Thái Tổ đã trực tiếp viết bài tựa cho sách Lam Sơn thực lục do Nguyễn Trãi soạn, ký là Lam Sơn động chủ.

Hậu duệ của vua Lê Thái Tổ là vua Lê Thánh Tông, một vị vua anh minh, tài ba lỗi lạc bậc nhất trong lịch sử nước ta. Là một hoàng đế có võ công hiển hách, đồng thời, Lê Thánh Tông cũng là một tấm gương ham học, ham đọc sách nổi bật trong lịch sử.

Nhà sử học Vũ Quỳnh từng khen về khả năng đọc sách của nhà vua: “Vua võ giỏi, văn hay mà thánh học rất chăm, tay không lúc nào bỏ quyển sách. Sách gì cũng thông, văn thơ hay hơn cả các quan văn học”.

Không chỉ chăm đọc sách, vua Lê Thánh Tông còn xem cả sử liệu đương thời để tự sửa mình. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, năm 1467, vua Lê Thánh Tông sai nội quan đến Hàn lâm viện để mượn Nhật lịch (sổ biên chép việc hằng ngày của nhà vua) về cho vua xem.

Sử quan là Lê Nghĩa tâu rằng: “Đường Thái Tông đòi xem quốc sử, Phòng Huyền Linh chép sử không trung thực, đều bị đời sau chê”. Khi biết vua chỉ muốn xem nhật lịch để biết ngày trước có lỗi lầm gì mà sửa đổi, Lê Nghĩa bèn dâng nhật lịch. Vua xem xong, trả lại sử viện.

Vua Lê Thánh Tông có nói về việc đọc sách dẫn đến nhu cầu viết của mình trong lời tựa cho tập Quỳnh uyển cửu ca:

“Lúc rảnh sau muôn việc, trong khoảng nửa ngày, mắt xem rừng sách, lòng dạo vườn văn, không nghe huyên náo, lòng như hoa thơm, dục thần ít trong, ở yên cao hứng, bèn hăng hái nghĩ đến các bậc đế vương thánh triết, đến lòng cặn kẽ của những bề tôi trung lương, mới gọi giấy, bút, mực, nghiên đến bảo cho biết rằng: Tình của ta thư thái, khí tinh anh cuồn cuộn tuôn ra, lời khuôn mẫu từng từng lớp lớp, các ngươi có thể vì ta ghi lấy được không?”.

Chính vì vậy, sau khi ngự chế 9 bài thơ cận luật, vua Lê Thánh Tông đã họp các vị học sĩ, hàn lâm, tất cả là 28 người, ứng với nhị thập bát tú, lập thành một hội Tao Đàn, thay nhau cùng họa, được vài trăm bài.

“Bài nào cũng chọn chữ kỹ càng, điệu vần sang sáng, dâng lên ta xem, lòng ta rất vui, xem kỹ hai ba lần. Ta nghĩ cán cân văn chương phải là công khí, không muốn chỉ để riêng ta thưởng thức một lúc, mới sai khắc bản in để truyền bá được rộng”, vua viết tiếp trong lời tựa sách.

(*) Hai tiêu đề phụ và sapo do người biên tập đặt.

Người cao tuổi cần sự chăm sóc tận tình từ người thân. Ảnh: Một cảnh trong phim Điều ba mẹ không kể.

Dân số Hàn Quốc đang già đi nhanh chóng, đất nước đang trên đà bước vào một xã hội siêu già hóa sau khi đã vượt qua giai đoạn xã hội già. Khi dân số già đi, tỷ lệ mắc chứng sa sút trí tuệ do tuổi già, một căn bệnh thoái hóa thần kinh tiêu biểu, không ngừng tăng lên và chi phí cho việc điều trị và quản lý chứng sa sút trí tuệ cũng ngày càng cao.

Theo báo cáo do Trung tâm chứng sa sút trí tuệ trung ương công bố năm 2019, số bệnh nhân sa sút trí tuệ từ 65 tuổi trở lên vào năm 2018 là khoảng 750.000 người và tỷ lệ mắc chứng sa sút trí tuệ (số người mắc bệnh chia cho tổng dân số) là 10% và dự đoán đến năm 2050, số bệnh nhân mắc chứng sa sút trí tuệ sẽ lên tới gần ba triệu người và tỷ lệ mắc bệnh sẽ đạt 16%. Theo đó, việc phát hiện và điều trị sớm chứng sa sút trí tuệ đang nổi lên như một vấn đề quan trọng.

Chứng sa sút trí tuệ là một căn bệnh khiến người bệnh không thể duy trì cuộc sống hàng ngày như trước do các chức năng nhận thức khác nhau của não bộ, bao gồm cả trí nhớ, bị tổn thương vì nhiều nguyên nhân khác nhau.

Không chỉ trí nhớ suy giảm mà các triệu chứng về tâm lý và hành vi như trầm cảm, căng thẳng, thờ ơ cũng thường xuyên xuất hiện, khiến bệnh nhân gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và tăng thêm gánh nặng chăm sóc cho người giám hộ. Điều này cuối cùng sẽ trở thành nguyên nhân khiến người giám hộ phải đưa bệnh nhân vào các cơ sở điều dưỡng.

Nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ là bệnh Alzheimer, chiếm khoảng 55-75% tổng số nguyên nhân gây bệnh. Bệnh Alzheimer là một bệnh làm sa sút trí tuệ rõ rệt do thoái hóa thần kinh ở não (đặc biệt là hệ viền và thùy thái dương giữa).

Bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer bị suy giảm tổng thể không chỉ trí nhớ mà còn cả khả năng phân biệt không gian, thời gian, khả năng ghi nhớ làm việc (khả năng lưu giữ và ghi nhớ thông tin trong một thời gian), chức năng ngôn ngữ và chức năng quản lý. Ngoài ra, họ không thể thực hiện các hoạt động hàng ngày một cách bình thường và có các triệu chứng về tâm lý, hành vi nên nỗi đau tâm lý càng gia tăng không chỉ đối với bệnh nhân mà còn đối với người giám hộ, người chăm sóc họ.

Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra bệnh Alzheimer đã được phát hiện, bao gồm tuổi già, tiền sử gia đình, trình độ học vấn thấp, trầm cảm, chấn thương sọ não, hút thuốc và apolipoprotein E ε4 (một trong những thành phần của lipoprotein vận chuyển và chuyển hóa lipid).

Các triệu chứng tâm lý và hành vi của chứng sa sút trí tuệ nêu trên, chúng sẽ thay đổi theo thời gian và có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào. Trước đây, người ta cho rằng nó chỉ xảy ra sau rối loạn chức năng nhận thức hoặc là một triệu chứng xuất hiện cùng với suy giảm nhận thức, vì vậy thời điểm đó không có nghiên cứu tích cực nào được tiến hành.

Tuy nhiên, gần đây người ta đã tiết lộ rằng các triệu chứng tâm lý hành vi là các triệu chứng độc lập khác với chức năng nhận thức và thường xảy ra ở khoảng 70-95% người cao tuổi mắc chứng sa sút trí tuệ sống trong các cơ sở điều dưỡng và 60% bệnh nhân được điều trị tại nhà.

Người ta còn cho biết thêm chính những triệu chứng này khiến các chức năng suy giảm, khả năng phục hồi ngày một xấu, do đó mối quan tâm của mọi người đến căn bệnh ngày một lớn hơn. Nếu phát hiện và điều trị sớm các triệu chứng về tâm lý hành vi, hiệu quả sẽ tốt hơn điều trị chức năng nhận thức, nhờ đó đem lại tác dụng rất lớn trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sa sút trí tuệ và người giám hộ của họ.

Các triệu chứng tâm lý hành vi của bệnh sa sút trí tuệ có liên quan chặt chẽ đến những nỗi đau, khả năng tử vong của bệnh nhân, đồng thời làm suy giảm nhận thức, làm tăng tần suất kê đơn thuốc chống loạn thần, tăng tỷ lệ phải điều trị tại các cơ sở chăm sóc dài hạn lên cao, tăng gánh nặng và chi phí chăm sóc cho người giám hộ.

Gần đây số lượng bệnh nhân mắc chứng sa sút trí tuệ gia tăng dẫn đến số người chăm sóc những bệnh nhân này cũng tăng lên đáng kể. Vậy nên mối quan tâm của xã hội đối với gánh nặng của người chăm sóc cũng ngày một lớn.

Không chỉ các nghiên cứu ở nước ngoài, mà cả các nghiên cứu trong nước cũng chỉ ra rằng các thành viên trong gia đình chăm sóc cho bệnh nhân sa sút trí tuệ đều mắc phải các triệu chứng trầm cảm hoặc lo âu khiến chất lượng cuộc sống của họ ngày càng giảm đi.

Trong số các yếu tố liên quan đến gánh nặng của những người chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ, các triệu chứng về tâm lý hành vi của bệnh nhân có liên quan chặt chẽ nhất đến sự căng thẳng mà người chăm sóc phải chịu đựng.