Đạo diễn Xuân Phượng – 92 tuổi, tác giả hồi ký “Gánh gánh gồng gồng” – nhớ Sài Gòn qua bóng dáng những người đàn bà bán hàng rong.
Hôm ấy, người đàn bà bán nước giải khát sát vỉa hè phòng tranh Lotus của tôi trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 1, buồn bã nói: “Tôi đến chào bà để nghỉ bán”.
Chị đã ngồi ở vỉa hè này hơn 10 năm. “Cửa hàng” của chị chỉ là mấy bậc thềm sát vách Chùa Ông và phòng tranh của tôi. Sáng nào từ nhà đến gallery, tôi cũng dừng mắt ở mấy quả dừa tươi, mấy chai nước ngọt, một phích nước, vài bao thuốc lá được xếp ngay ngắn. Chiếc ghế nhựa màu đỏ đặt dưới gốc cây điệp vàng.
Bạn buôn cùng vỉa hè với chị giải khát là hai chị cùng quê Quảng Ngãi. Một chuyên bán bánh chuối nướng. Một bán bánh tráng trộn. Vì không có cạnh tranh về mặt hàng, họ sống hòa thuận, dễ dãi với nhau. Cứ nửa năm lại thấy vắng họ mấy ngày. “Họ về quê lo cho gia đinh”, chị bán giải khát đưa tin. Cái vỉa hè bên lề con đường tấp nập bậc nhất Sài Gòn thêm thân thuộc với những người đàn bà tần tảo, đảm đang như thế. Họ chịu cái nắng chang chang, những trận mưa rào bất chợt. Ngày này qua ngày khác, tháng này qua tháng khác, vỉa hè của thành phố này giúp họ thêm tiền nuôi con ăn học, lo cho giỗ Tết ở tận quê xa.
Rồi một ngày, góc vỉa hè không còn bóng dáng của họ. Trong nỗi nhớ của tôi hiện rõ nét mặt khắc khổ, dáng đi liêu xiêu của chị bán giải khát. Trong đầu tôi trở đi trở lại câu hỏi: “Không biết họ sẽ xoay xở ra sao? . Buồn và thương. Bậc thềm phòng tranh bao năm trời vẫn dành chỗ cho họ mưu sinh, cất giữ các đồ đạc lặt vặt sau giờ bán, nay trống trơn. Phòng tranh của tôi, con đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, và nhiều con đường khác của thành phố, giờ vắng lặng…
Có rất nhiều, rất nhiều gương giúp đỡ nhau, những cuộc hồi hương lúc hoạn nạn được báo chí liên tục đưa tin. Ngày 24/7, tàu hỏa SE14 xuất phát từ ga Sài Gòn để đưa hơn 800 hành khách là người Hà Tĩnh về quê… Phóng viên không quên nhấn mạnh: Chuyến tàu chỉ có người lái là không cùng quê Hà tĩnh. Rồi Gia Lai với các địa điểm phát xăng, phát thức ăn, nước uống cho hàng trăm người đang trên đường rời thành phố về quê… Tổng công ty Đường Sắt Việt Nam tiếp tục tổ chức các đoàn tàu vận chuyển người tỉnh miền Trung đang sống, học tập, làm việc tại TP HCM và các tỉnh phía Nam về lại nhà… Hội đồng hương các tỉnh đồng loạt tìm mọi phương tiện, mọi hình thức, để đưa dân trở về… Những cuộc hồi hương để lại nỗi nhớ cho Sài Gòn nhưng cũng để giảm tải cho thành phố thân yêu vượt qua đại dịch.
Ở tuổi 92 tôi làm gì trong lúc này?
Bạn cứ tưởng tượng về hoàn cảnh sống của tôi nhé. Một căn hộ ở Sài Gòn, một người giúp việc và một người già tóc bạc trắng, phải chống gậy. Suốt ngày, tin tức Covid dồn dập. Không được ra khỏi nhà. Giờ, các buổi chống gậy đi bộ thong thả quanh chung cư cũng đã là quá khứ.
Nhưng tôi không thể để con Covid làm mất tinh thần! Cũng như bao lần vượt khó trong cuộc đời khá dài của mình, tôi thầm nghĩ: “Không thể đi ra ngoài cho khuây khỏa được thì hãy để trí óc mình bay về những kỷ niệm của hơn 50 năm trước, khi là một phóng viên chiến trường. Những kỷ niệm về những đợt làm phim cùng đồng nghiệp dưới bom đạn từ Vĩnh Linh đến chiến trường Lào, chiến trường Campuchia, xuyên qua dãy Trường Sơn với những vách núi đá tai mèo nhọn sắc, hay những cơn mưa rừng tối đất tối trời…”.
Ký ức của một thời khiến tôi bừng tỉnh dậy, không ngăn được nụ cười, tôi ngồi ngay vào máy tính. Vậy là bắt tay vào những trang đầu tiên của cuốn Ai bảo đi làm phim là khổ… Chắc phải rất lâu nữa hồi ức này mới đến trang cuối. Nhưng tôi vui vì đã tìm được cách để bản thân không chìm vào trầm cảm, lo âu và bi quan. Thời gian trôi qua thật nhanh. Hay thật, nhờ viết ra, tôi như đang sống lại thời tuổi trẻ xông xáo, hăng say. Tôi đang nhớ lại những bạn quay phim, thu thanh, lái xe… Những người đã cùng tôi tạo nên tình yêu thương bền chặt của tình đồng chí, đồng đội sau những giờ phút vào sinh ra tử…
Nhắc đến tôi, bạn bè thân quen đều nói: “70 năm trước, đây là người có nhiều cháu nhất ở khu tập thể số 1 phố Lê phụng Hiểu Hà Nội”. Từng là một thầy thuốc chuyên khoa Nhi, tôi đã chăm lo sức khỏe cho các cháu thuộc mấy trăm gia đình trong khu. Tôi còn là người hay thuyết minh phim Pháp ở Ủy ban Liên lạc văn hóa với nước ngoài. Hà Nội thời ấy, được xem phim là một điều mơ ước của hầu hết cháu trong khu tập thể. Hễ thấy tôi quần áo tề chỉnh bước ra khỏi sân nhà là cả một đoàn cháu chít rồng rắn xếp hàng theo tôi. Anh Trị, người kiểm soát vé ra vào luôn miệng lẩm bẩm: “Sao cái bà này nhiều cháu đến thế!”. Nhưng rồi vì nể nang, các cháu lọt hết vào phòng chiếu. Thêm vào đó là nhức đầu, sốt ho, tiêu chảy… đều đã có “cô Phượng”. Sau này, cuộc sống đã đưa chúng tôi tứ tán bốn phương trời. Nhưng tình cảm gắn bó vẫn bền chặt.
Tôi phải kể dài dòng về chuyện này vì khi xảy ra Covid-19. Không ngờ từ nhiều nơi, từ nhiều nước, những lời thăm hỏi, những sự chăm sóc chu đáo nghĩa tình ùa về làm tôi bàng hoàng xúc động. Không thể kể hết những tin nhắn trên mạng, những bó hoa, những món ăn do các cháu tự làm và gửi cho tôi. Từ Hải Dương, một gói quà đã đến theo đường bưu điện: nấm hương, măng khô, mộc nhĩ, miến của cháu Hải Yến, một nhà văn trẻ gửi đến, kèm lời nhắn: “Bà ơi, cháu đang làm ruốc gửi vào…”. Rồi: “Cô ơi! Cô uống loại nước con nấu đặc biệt chống cảm sốt, rất tốt cô ạ…”. Bao thương yêu dành cho một người già, sao lại không cảm thấy ấm áp và hạnh phúc.
Xin nói thêm là nhiều “cháu” của tôi, nay cũng đã ngót nghét bước vào U70, cũng đã tìm được con đường “thoát” cho họ. Tăng thêm giờ tập đàn, mua thêm lò nướng bánh, học thêm ngoại ngữ, chăm “điểm tin’ cho bạn bè. Ăn theo phong trào này, tôi hạnh phúc nhận rất nhiều quà, bánh “home made” đủ loại: su kem, su chocolate, bánh mỳ dài, bánh mỳ chua pha óc chó, rồi gà hầm sen, cháo bào ngư…Tôi cam đoan là tất cả ngon như ở hiệu, có loại còn ngon hơn. Không thể không khen: “Tài tình như thế là cùng”.
Ngồi ở nhà, có khi tôi bật cười vì các nàng của tôi – trước Covid không có thời gian thưởng thức một bữa cơm gia đình – giờ là thành những nội trợ vô cùng đảm đang, quán xuyến không chê vào đâu được.
Nhưng cũng nhiều lần tôi khóc khi xem các video về những y bác sĩ, hộ lý, lao công… nằm vật vạ trên thềm bệnh viện sau giờ làm việc mệt mỏi. Tôi khóc khi nhìn bức ảnh tấm lưng đẫm mồ hôi của những thầy thuốc tận tụy đêm ngày chữa trị người nhiễm nCoV. Sau những nỗi lo âu thắt lòng vì con số bệnh nhân Covid-19, những phóng viên năng nổ, xông xáo đã đem lại một sự an ủi thật lớn cho tôi qua các bản tin tích cực về cuộc sống, về những tấm gương giúp đỡ nhau lúc hoạn nạn. Công việc thầm lặng ngày đêm của họ chẳng khác nào chúng tôi ngày trước – vượt bom đạn đưa những thước phim từ chiến trường trở về, hay vượt bão lũ đế báo cáo tình hình thiên tai lên những trang báo. Tự hào và cám ơn các đồng nghiệp của tôi vô cùng.
Tôi vừa nhận tin báo là sẽ được tiêm vaccine Covid-19 trong vài ngày tới. Thế là sắp có tư liệu để viết một bản tin về “Bà già 92 tuổi tiêm vaccine chống dịch” rồi. Nếu ai hỏi tôi nghĩ gì trong thời này, tôi xin nói lên sự thấm thía của “nghĩa tình đồng bào”, “máu chảy ruột mềm” và một câu hát của Trịnh công Sơn: “Tôi ơi đừng tuyệt vọng”.
Xuân Phượng đi theo kháng chiến chống Pháp từ năm 16 tuổi. Bà cũng từng thực hiện hàng loạt phim tài liệu mang tính thời sự, phản ánh những sự kiện chiến sự tại chiến trường Campuchia, biên giới phía Bắc và là một trong những phóng viên đầu tiên vào Dinh Độc lập theo trung đoàn xe tăng vào ngày 30/4/1975. Những bộ phim bà đã thực hiện gồm: Việt Nam và chiếc xe đạp (1974), Tôi viết bài ca hồi sinh (1979), Khi tiếng súng vừa tắt (1975), Khi những nụ cười trở lại (1976), Hai tiếng quê hương (1978)… Khi về hưu năm 1989, bà trở thành nhà sưu tập tranh, chủ gallery Lotus nổi tiếng ở TP HCM.
Luôn có mối tương quan giữa nền giáo dục của một quốc gia và năng lực làm người, năng lực làm dân, năng lực làm việc hay làm nghề của người dân trong quốc gia đó. Giáo dục chính là con đường để tạo ra những con người mới cho xã hội tương lai. – Tải ngay ứng dụng Voiz FM tại: voiz.vn/download để nghe trọn vẹn nội dung sách!
Luôn có mối tương quan giữa nền giáo dục của một quốc gia và năng lực làm người, năng lực làm dân, năng lực làm việc hay làm nghề của người dân trong quốc gia đó. Giáo dục chính là con đường để tạo ra những con người mới cho xã hội tương lai. – Tải ngay ứng dụng Voiz FM tại: voiz.vn/download để nghe trọn vẹn nội dung sách!
Làm giáo dục
Luôn có mối tương quan giữa nền giáo dục của một quốc gia và năng lực làm người, năng lực làm dân, năng lực làm việc hay làm nghề của người dân trong quốc gia đó. Giáo dục chính là con đường để tạo ra những con người mới cho xã hội tương lai. – Tải ngay ứng dụng Voiz FM tại: voiz.vn/download để nghe trọn vẹn nội dung sách!
Sách tiết lộ bí quyết, tư tưởng dám nghĩ lớn để thành công của Donald Trump, đồng thời truyền tải một phong cách sống, làm việc quyết liệt, kiên định, luôn hướng về phía trước của ông.
Trong sách “Nghĩ lớn để thành công”, Donald Trump tiết lộ ông không chỉ thừa hưởng trí tuệ mà còn học hỏi được rất nhiều điều từ người cha gốc Đức của mình.
Tôi đã hiểu được tầm quan trọng của sự đam mê nhờ cha mình. Cha tôi đã dạy tôi mọi thứ liên quan đến xây dựng, nhưng bạn có biết điều tôi thực sự học được từ ông là gì không?
Đó là niềm đam mê trong công việc. Cha tôi yêu công việc và ông không ngại làm việc cả thứ bảy và chủ nhật. Có lần, cha tôi tiến hành xây dựng một khu chung cư trong khi bên kia đường cũng có một khu nhà tương tự đang được xây dựng.
Tuy nhiên, điểm khác biệt là thời gian hoàn thành và chi phí xây dựng công trình của cha tôi ít hơn mà khu nhà lại đẹp hơn khu nhà đối diện rất nhiều. Tôi đã học được từ ông rằng làm việc với niềm đam mê thật sự sẽ khiến ta vô cùng hạnh phúc và không bao giờ cảm thấy mệt mỏi.
Nhờ có cha mà tôi đã tìm thấy niềm đam mê trong công việc của mình. Tôi say sưa làm việc đến nỗi mỗi đêm chỉ ngủ từ 3 đến 4 giờ đồng hồ và luôn mong trời mau sáng để được bắt tay vào công việc.
Một trong những niềm đam mê mãnh liệt nhất của tôi là thực hiện những vụ thương lượng quan trọng. Tôi thích tham gia và giành chiến thắng trong các cuộc thương lượng. Tôi muốn áp đảo đối thủ và giành những quyền lợi béo bở về mình. Tại sao ư? Vì chẳng có cảm giác nào tuyệt vời hơn thế, thậm chí với tôi, cảm giác đó còn hơn cả ham muốn tình dục dù rằng tôi cũng là người thích tình dục.
Khi đạt được mục đích thương lượng của mình, khi cuộc đàm phán diễn ra theo chiều hướng mình mong muốn, bạn sẽ có cảm giác rất tuyệt. Có thể bạn đã nghe nhiều người nói rằng một cuộc đàm phán thành công là khi cả hai bên đều đạt được mục đích của mình. Điều đó thật phi lý. Đàm phán thành công có nghĩa bạn là người chiến thắng, chứ không phải đối phương. Trong các vụ thương lượng, tôi muốn đạt được một chiến thắng tuyệt đối. Đó chính là lý do tại sao tôi có thể thành công trong nhiều cuộc thương lượng quan trọng đến vậy.
Một niềm đam mê lớn lao khác của tôi chính là tạo nên những công trình xây dựng tuyệt đẹp, và đó cũng là đam mê dẫn dắt tôi đến thành công như ngày hôm nay. Phát triển xây dựng và bất động sản được coi là lĩnh vực có những yêu cầu rất khắt khe. Lĩnh vực này đòi hỏi phải chính xác tuyệt đối và không được phép lơ là bởi chỉ cần một sai sót nhỏ cũng có thể gây tổn hại cho rất nhiều người.
Bất kỳ sơ suất nào cũng không được chấp nhận. Nhưng tôi yêu thích những thử thách mà một công việc đòi hỏi sự kỹ lưỡng và chính xác mang lại. Tôi nghĩ tôi đã làm tốt được công việc đó bởi tôi thực sự yêu thích nó. Và tôi đã áp dụng “chân lý” này trong mọi việc mình làm.
Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump.
Tôi nhớ ở Tổ chức Trump có một nhân viên luôn thắc mắc không hiểu tại sao chúng tôi phải mất nhiều thời gian đến thế cho việc kiểm tra các công trình đã được hoàn thiện. Dù tên tuổi đã được khẳng định và các công trình do chúng tôi xây dựng đều được nhiều người biết đến và đánh giá cao, nhưng chúng tôi vẫn thực hiện việc kiểm tra hết sức kỹ lưỡng.
Người nhân viên kia đã không hiểu được rằng chúng tôi làm việc đó để luôn đảm bảo rằng các công trình của mình phải đạt tiêu chuẩn tốt nhất và luôn duy trì được những tiêu chuẩn đó. Có thể với người khác đây là điều không cần thiết nhưng với chúng tôi, đó lại là điều vô cùng quan trọng.
Tôi thích mua những mảnh đất chưa được ai đầu tư và tự mình biến chúng trở thành cái gì đó thật nguy nga và tráng lệ. Vẻ đẹp và sự tao nhã, bất kể ở một người phụ nữ hay một tác phẩm nghệ thuật, đều là niềm đam mê của tôi. Cái đẹp không phải ở vẻ bề ngoài hay thứ gì đó chỉ để ngắm nhìn. Cái đẹp chính là một sản phẩm mang phong cách và được toát lên từ tận sâu bên trong. Với tôi, niềm đam mê cái đẹp luôn song hành với những thành công đã đạt được. Tôi muốn cả hai.
Khi đến văn phòng của mình trong tòa nhà Trump ở thành phố New York, tôi rất thích ngắm nhìn khu đại sảnh tráng lệ mà mình đã tạo nên. Tôi thích chứng kiến đám đông trầm trồ thán phục trước bức tượng cẩm thạch tuyệt vời cùng thác nước nhân tạo đẹp ngoạn mục cao gần 25 mét.
Tôi thích chứng kiến sự hưởng ứng mang cảm xúc, sự trầm trồ kinh ngạc và thái độ trân trọng của mọi người trước vẻ đẹp lạ thường của tòa nhà. Cảm giác của tôi và của họ cộng hưởng với nhau. Dù chưa một lần gặp mặt nhưng tôi thấy gần gũi với họ hơn, bởi đó chính là cảm giác tôi đã từng có khi xây tòa nhà Trump này.
Cuốn sách “Kinh tế học thời khó nhọc” của hai nhà kinh tế từng đoạt Nobel đưa ra các ý tưởng và giải pháp để xây dựng một xã hội nhân văn hơn.
Sau Hiểu nghèo thoát nghèo, bộ đôi nhà kinh tế học Abhijit V. Banerjee và Esther Duflo từng chiến thắng Nobel năm 2019 tiếp tục cho ra mắt một cuốn sách bàn về kinh tế cho những người làm chính sách cũng như người bình thường mơ về một thế giới tốt đẹp và lành mạnh.
Cuốn sách Kinh tế học thời khó nhọc đưa ra giải pháp thuyết phục dựa trên chủ nghĩa can thiệp thông minh và một xã hội lấy lòng trắc ẩn và tôn trọng lẫn nhau làm cốt lõi khi thế giới đang được vận hành trên sự bất ổn.
Cuốn sách Kinh tế học thời khóc nhọc. Ảnh: NXB Trẻ.
Kinh tế học tồi bóp méo tranh luận công khai
Kinh tế học thời khó nhọc gồm 9 chương chính, đưa ra cách nền kinh tế đang vận hành như thế nào trước những vấn đề chung của nhân loại như tình trạng nhập cư và nạn phân biệt đối xử, quá trình toàn cầu hóa và sự sụp đổ của công nghệ, tốc độ tăng trưởng chậm và biến đổi thời tiết…
Một trong những tranh luận nổi bật nhất của nước Mỹ nói riêng cũng như các nước phát triển nói chung là vấn đề dòng người nhập cư. Phần lớn mọi người cho rằng dòng người nhập cư ồ ạt đổ vào đất nước của họ sẽ làm ảnh hưởng đến cư dân địa phương.
Cuốn sách đưa ra dẫn chứng về các cuộc di cư trong lịch sử chứng minh rằng dòng người đó không hề cướp mất việc làm của người bản xứ, thay vào đó giúp vạch trần những lỗ hổng trong dịch vụ công và nhà ở xã hội mà chính sách của quốc gia đó đang thực thi.
Qua đó, mọi người có thể thấy được việc nhập cư có vẻ có lợi cả với dân nhập cư lẫn dân địa phương. Nguyên nhân này bắt nguồn từ bản chất dị biệt của thị trường lao động và gần như không ăn khớp với câu chuyện cung cầu phổ thông.
Kinh tế học tồi tạo ra cơ sở cho việc tặng người giàu những món quà hào nhoáng, siết chặt các chương trình phúc lợi, đồng thời rao giảng ý tưởng nhà nước bất lực và tham nhũng, trong khi người nghèo thì lười biếng. Từ đó mở đường cho tình trạng bất bình đẳng và sự giận dữ khôn nguôi từ phần đông bộ phận người lao động nghèo.
Kinh tế học tốt trong thế giới bất ổn
Nhiệm vụ hàng đầu của Kinh tế học thời khó nhọc là làm thế nào để những hiểu biết sâu sắc này của hai nhà kinh tế học mang lại một thế giới nhân đạo hơn.
Một cuốn sách chỉ ra những trường hợp khi chính sách kinh tế thất bại, khi ý thức hệ che mắt khiến con người bỏ qua những điều hiển nhiên, nhưng cũng đồng thời cho thấy những hoàn cảnh và nguyên do mà kinh tế học tốt đã tỏ ra hữu dụng, nhất là trong thế giới ngày nay.
Khi con người tôn trọng lẫn nhau và giàu lòng trắc ẩn, mong muốn những điều tốt đẹp vì lợi ích chung là lúc kinh tế học tốt được thực thi.
Kinh tế học tốt đẩy mạnh việc phát thuốc kháng virus cho bệnh nhân HIV ở các nước đang phát triển để đảm bảo xét nghiệm được rộng rãi hơn và cứu sống hàng triệu sinh mạng. Cũng nhờ kinh tế học tốt mà sự ngu dốt và ý thức hệ đã bị đánh bại, giúp cho màn tẩm thuốc diệt côn trùng được phát miễn phí tại châu Phi, nhờ đó giảm một nửa số trẻ em bị tử vong do sốt rét.
Hai nhà kinh tế học Abhijit V. Banerjee (trái) và Esther Duflo. Ảnh: IMF.
Những nhà kinh tế vì người nghèo
Trước Kinh tế học thời khó nhọc, Abhijit V. Banerjee và Esther Duflo từng nổi tiếng với cuốn sách Hiểu nghèo thoát nghèo. 2
Vậy nên, là những nhà kinh tế chuyên nghiên cứu các nước nghèo, hai tác giả hiểu rõ được thực trạng nền kinh tế đang diễn ra ra sao, đặc biệt là ở những quốc gia họ từng sống và làm việc. Họ cũng ý thức sâu sắc được rằng thực tế đáng chú ý nhất trong 40 năm qua là tốc độ thay đổi của nền kinh tế cả theo chiều hướng tích cực và tiêu cực.
Kinh tế học thời khó nhọc bàn về cả các vấn đề cũng như cách thức để sửa chữa thế giới này, với hy vọng mang đến sự cân bằng và bình đẳng hơn giữa các quốc gia.
Kinh tế học tưởng tượng ra một thế giới năng động mà không có rào chắn ngăn cản. Kinh tế học là những ý tưởng, chúng có thể thúc đẩy để thay đổi. Khi các nhà kinh tế học sẵn lòng thử nghiệm các ý tưởng và giải pháp, cho dù có làm sai hay đúng, miễn là đưa đến cái đích tối thượng, chính là xây dựng một thế giới nhân văn hơn.