Ngay mở đầu cuốn sách, Lionel Barber khẳng định rằng nhân vật của ông (Son) có lẽ là ông trùm quyền lực nhất thế kỷ 21 nhưng lại không phải là cái tên được nhiều người biết đến.

Theo FT, Son là giấc mơ của một người viết tiểu sử. Sự nghiệp của ông là một chuỗi thăng trầm gần như siêu thực. Giống như Zelig, Son không chỉ có mặt mà còn là người liên quan đến hầu hết bước ngoặt lớn trong giới công nghệ toàn cầu 4 thập kỷ qua.

Son trong một cuộc phỏng vấn ở Tokyo năm 2013. Ảnh: Reuters.

Thăng trầm cùng giới công nghệ toàn cầu

Tác giả Barber, cũng là một cựu biên tập viên của FT, cho độc giả biết rằng người đàn ông này (Son) “là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất cả ở Mỹ và Trung Quốc, là nhà tài trợ lớn nhất thế giới cho giới khởi nghiệp. Tuy nhiên, cũng là ông chủ của một trong 10 công ty nợ nhiều nhất và có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính nếu công ty này vỡ nợ”.

Bước ngoặt lớn đầu tiên của ông diễn ra vào năm 1995. Một động thái đầu tư táo bạo vào Yahoo! đã giúp Son đánh bại các nhà đầu tư mạo hiểm hàng đầu của Mỹ để trở thành nhà đầu tư ngoại vi giành được số cổ phần lớn nhất được phân cho các cổ đông bên ngoài. Vào thời điểm thị trường “bong bóng Dotcom” (thời kỳ cổ phiếu của các công ty công nghệ tăng giá nhanh chóng) đạt đỉnh vào đầu năm 2000, SoftBank đã được ca ngợi là công ty một mình kéo Nhật Bản ra khỏi thập kỷ mất mát và Son là người giàu nhất thế giới.

Và khi bong bóng sụp đổ, danh tiếng của Son cũng sụp đổ. Vốn hóa thị trường của SoftBank đã giảm 98%. Bản thân Son đã mất khoảng 67 tỷ USD. Tờ Asahi Shimbun thậm chí đăng bài phủ nhận công khai ngôi sao một thời với tiêu đề Hunt for the Class A War Criminal ( tạm dịch: Săn lùng tội phạm chiến tranh hạng A).

Khi rơi vào tình cảnh này, hầu hết nhà đầu tư sẽ kết thúc sự nghiệp. Nhưng Son chỉ mới bắt đầu. Ông ngay lập tức phát hiện ra một con át chủ bài khác đã nằm trong tay, một thoả thuận trị giá 20 triệu USD cho 30% cổ phần được kí kết giữa SoftBank 18 tháng trước với một công ty khởi nghiệp thương mại điện tử Trung Quốc khi đó chưa được biết đến: Alibaba của Jack Ma. Khoản cược vào sự tăng trưởng bùng nổ của Trung Quốc đã trở thành một trong những khoản đầu tư có lợi nhuận ngoạn mục nhất trong thập kỷ tiếp theo và giúp SoftBank tăng cường tài trợ cho các dự án băng thông rộng và viễn thông ở cả hai bờ Thái Bình Dương.

Tác phẩm ra mắt ngày 3/10. Ảnh: Amazon.

Tuy nhiên, sự trở lại lần thứ hai của Son cũng không quá thành công. Trong cuộc khủng hoảng tín dụng toàn cầu năm 2008, các khoản vay khổng lồ của SoftBank và những cuộc phiêu lưu ngoài luồng của công ty với các sản phẩm phái sinh dưới chuẩn đã tiếp tục ám ảnh công ty. Bản thân Son đã buộc phải bán tháo cổ phần cá nhân của mình để trả cho các đợt đầu tư. “Tôi đã mất gần như toàn bộ tài sản thế tục của mình”, ông thú nhận với Barber.

Tuy nhiên một lần nữa, Son trở mình thành công. Năm 2009 đã mở ra một kỷ nguyên mới của các khoản cho vay với lãi suất rất thấp và Son đã tận dụng được điều này. Trong thập kỷ thứ ba đầu tư, ông đã làm được một điều lớn nhất: Tìm ra những con đường mới để kêu gọi nguồn vốn khổng lồ trong một thế giới đa cực tràn ngập tiền bạc.

Một thế hệ lãnh đạo mới ở Trung Đông háo hức chuyển đổi tài sản từ nhiên liệu hóa thạch của họ thành các khoản đầu tư vào công nghệ toàn cầu. Son ngay lập tức có mặt. Quỹ Tầm nhìn SoftBank trị giá 100 tỷ USD đã ra đời do Saudi và UAE hậu thuẫn – công cụ đầu tư công nghệ lớn nhất mà thế giới từng thấy.

Tuy nhiên, đầu tư luôn đi kèm với rủi ro và SoftBank cũng không phải ngoại lệ, đặc biệt trong kỷ nguyên mới với sự nổi lên của giới khởi nghiệp. Đầu tiên là thảm họa thiệt hại 14 tỷ USD cho khoản đầu tư vào công ty khởi nghiệp chia sẻ văn phòng WeWork, điều Barber gọi là “một trong những biến động và sai lầm lớn nhất trong lịch sử đầu tư”.

Sau đó, lạm phát lớn hậu đại dịch đã chấm dứt kỷ nguyên cho vay tiền miễn phí. Vào tháng 5/2022, Quỹ Tầm nhìn đã ghi nhận khoản lỗ khổng lồ 27 tỷ USD khi danh mục đầu tư khởi nghiệp sụp đổ. Vào tháng 11 cùng năm, Son tuyên bố từ chức khỏi cương vị đại diện cho SoftBank.

Gợi mở về đặc sắc cá nhân

Gambling Man là câu chuyện có tiết tấu nhanh và chuyên ngành về Son, từ đó mở ra những đề tài lịch sử rộng hơn. Ở cương vị độc giả, họ không chỉ muốn biết những sự kiện lớn mà còn muốn có được một góc nhìn sâu sắc về cá nhân Son và hiểu được sức hấp dẫn của những “vị thần” trên đỉnh Olympus.

Và Barber đã thành công trong việc truyền tải các cuộc phỏng vấn với nội dung rất khó nắm bắt của mình. Ông quyết định đưa ra lời giải thích dựa trên câu chuyện về nguồn gốc được chính Son ưa chuộng. Là một người gốc Hàn Quốc sinh ra trong cảnh nghèo ở tỉnh lẻ và buộc phải thể hiện mình là người Nhật, ông khao khát được chấp nhận trong một xã hội nổi tiếng là có kỷ luật. Điều này đúng với một câu châm ngôn trong giới khởi nghiệp là “Khi có niềm tin, khao khát vào điều gì đó, bạn sẽ có quyết tâm thành công và thành công”.

Tuy nhiên, sự nghiệp của Son không dừng lại ở Nhật Bản hay châu Á mà mang tính toàn cầu, đầy thăng trầm và khó tin đến mức cứ sau mỗi lần thành công và thất bại, không ai ngờ đến những điều phía sau. Vào cuối cuốn sách, Barber chia sẻ về lời mời bất ngờ vào phòng riêng của ông trùm. Những cánh cửa gỗ trượt ra để lộ “một cảnh tượng ngoạn mục… thế giới của Son trên tầng 28 của trụ sở SoftBank”. Có vẻ như cuối cùng, chúng ta cũng sắp biết được điều gì thúc đẩy Son và liệu ông thực sự là một thiên tài hay một kẻ điên.

Tuy nhiên, Son chỉ muốn chia sẻ về khu vườn Nhật Bản của mình. Không có khoảng khắc bùng nổ nào. Sự bí ẩn của ông vẫn được giữ kín.

Tỉ phú công nghệ Elon Musk phát biểu tại buổi vận động của ông Trump ở New York vào ngày 27/10. Ảnh: Reuters.

Dù 2015 là năm đầy khó khăn của công ty tên lửa do Elon Musk làm chủ, tác giả Ashlee Vance đã dự đoán SpaceX sẽ tìm được cách đáp tên lửa lên một trạm vũ trụ hoặc Tesla Motors sẽ phát triển thành công tính năng đặc biệt nào đó của mẫu Model X. Hơn hết, tỷ phú Elon Musk có thể dấn thân vào ngành trí tuệ nhân tạo.

Sau một thập kỷ, các suy luận đó đều đúng với thực tế. “Elon Musk là một thực thể vận động không ngừng nghỉ”, nhà báo Ashlee Vance viết trong cuốn tiểu sử Elon Musk.

Tỷ phú Elon Musk từng bị gọi là ‘gã khùng’

Trong bữa tối tại Thung lũng Silicon, tỷ phú Elon Musk bất ngờ hỏi nhà báo Vance: “Anh có nghĩ tôi điên không?”. Câu hỏi này được thoát ra nhẹ nhàng từ miệng của người sáng lập SpaceX nhưng lại khiến nhà báo Ashlee Vance cảm thấy tò mò. Kể từ đó, tác giả Ashlee Vance đã dành nhiều năm trời theo sát mọi hoạt động của ông Musk để hiểu khát vọng sâu thẳm bên trong cha đẻ Paypal.

“Anh ấy như một Thomas Edison thứ hai, một nhà phát minh lừng lẫy, một doanh nhân có thể nắm bắt những ý tưởng lớn và biến chúng thành hiện thực”, tác giả Ashlee Vance viết.

Từ những năm 2013-2015, Elon Musk thuê hàng nghìn công nhân luyện kim tại các nhà máy trên đất Mỹ, điều mà nhiều người cho là bất khả thi. Sự kiên định và quyết tâm của ông được minh chứng qua việc thành lập hai công ty công nghệ sạch trong khi vô số doanh nghiệp khác cùng ngành phá sản. Nhưng tỷ phú Elon Musk không dừng lại, ông luôn kiên định với sứ mệnh của mình là “giải cứu nhân loại”.

Cuốn tiểu sử về Elon Musk đã được Alphabooks chuyển ngữ vào cùng năm ra mắt. Ảnh: Cùng bạn đọc sách.

Cũng trong giai đoạn này, ông Elon Musk được coi là một tượng đài ở Thung lũng Silicon, nơi các CEO hàng đầu như Larry Page (đồng sáng lập Google) nói về ông với lòng tôn kính. Còn những doanh nhân mới khát khao “được như Elon”. Bên ngoài những bộ vest và hình ảnh CEO hào nhoáng, mọi người thường thấy nhà sáng chế Elon Musk ở quanh những mẫu xe điện Tesla, tấm pin Mặt Trời và tên lửa SpaceX. Chúng là những biểu tượng của khát vọng xanh mà ông quyết tâm theo đuổi.

Bên cạnh hình ảnh Thomas Edison, nhà báo Ashlee Vance ví Elon Musk thời trẻ như P.T. Barnum (ông tổ ngành giải trí đại chúng của Mỹ) trong thế giới viễn tưởng. “Thay vì chơi đùa với nỗi sợ, Musk bán cho con người niềm hy vọng về một thế giới bền vững”, tác giả Vance viết trong cuốn tiểu sử.

Ông Musk đòi hỏi rất cao ở nhân viên và luôn đưa ra những thời hạn dường như không thể. Vợ cũ của ông, bà Justine Musk, từng nhận xét: “Anh ấy làm những gì mình muốn và nỗ lực không ngừng nghỉ. Đó là thế giới của Elon và tất cả chúng ta sống trong thế giới ấy”.

Gạt bỏ mọi thứ không đem lại giá trị tức thời

Tỷ phú Elon Musk nổi tiếng với quan điểm khắt khe và thực dụng trong quản lý các nguồn lực, đặc biệt là nhân sự. Ông luôn nhấn mạnh hiệu quả công việc và không chấp nhận bất kỳ ai không đáp ứng tiêu chuẩn cao mà ông đặt ra. Đối với nhà sáng lập SpaceX, mỗi phút đều quý giá và không dành cho những cuộc gặp không cần thiết hay những cuộc trò chuyện tạo dựng mối quan hệ xã giao.

Điển hình là câu chuyện một nhân viên bán hàng đã bay tới gặp ông Musk với hy vọng tạo dựng mối quan hệ trước khi chào bán sản phẩm. Đáp lại, CEO Elon Musk chỉ cho anh ta hai phút và kết thúc cuộc gặp nhanh chóng, thể hiện thái độ không khoan nhượng với những ai không mang lại giá trị tức thời.

Tàu Starship 6 của SpaceX được phóng lên. Ảnh: New Scientist.

Ông Elon Musk cũng không ngần ngại sa thải nhân viên không đạt yêu cầu. Đối với cha đẻ của Paypal, việc trì hoãn sa thải một người chỉ khiến công ty lãng phí thời gian và nguồn lực. “Ông luôn đòi hỏi ở nhân viên sự sáng tạo, chủ động, và khả năng tự điều hành, không chờ đợi chỉ đạo cụ thể. Những ai thể hiện sự do dự hoặc tỏ ra không thể đáp ứng yêu cầu của Musk sẽ nhanh chóng bị loại khỏi dự án”, tác giả Ashlee Vance viết.

Sự quyết liệt của ông không chỉ gây áp lực lớn lên nhân viên mà còn tạo ra một môi trường làm việc cường độ cao, nơi mà nhân viên luôn phải ở trạng thái sẵn sàng đối mặt với các thử thách và đòi hỏi cao từ cấp trên.

Tuy nhiên, cách tiếp cận này của ông Musk không phải lúc nào cũng mang lại kết quả tích cực. Tại SpaceX, nhiều kỹ sư giỏi đã phải ra đi hoặc bị sa thải khi họ đưa ra những ý kiến phản biện hoặc trình bày các giải pháp nhằm cải thiện thiết kế.

Cách CEO SpaceX “quản trị bằng sợ hãi” khiến cho không ít nhân viên tài năng bị loại bỏ chỉ vì họ không phù hợp với phong cách lãnh đạo của ông hoặc đơn giản là không đáp ứng được những yêu cầu khắt khe. Một số nhân viên đã bày tỏ rằng cái tôi của Musk quá lớn, khi ông tự nhận công lao về thiết kế tên lửa Falcon và phớt lờ những đóng góp thực sự từ đội ngũ kỹ sư.

Phong cách quản trị của tỷ phú Elon Musk có thể tác động đến cả các quyết định tương lai của Bộ Hiệu quả Chính phủ Mỹ, nơi mà ông mới được bổ nhiệm làm lãnh đạo. Tinh thần quyết đoán của Elon Musk nhắm thẳng vào những khoản lãng phí của Chính phủ Mỹ tiền nhiệm như 33 triệu USD cho công ty Monkey Island, 20.000 USD cho các buổi biểu diễn drag tại Ecuador, 5 tỷ USD để thuê không gian… Việc nhiều người trên bờ vực bị sa thải để Chính phủ cắt giảm ngân sách là điều khiến công chúng lo ngại.