Bà Muriel “Mickie” Siebert, người phụ nữ đầu tiên mua ghế trên sàn giao dịch chứng khoán New York vào năm 1967. Ảnh: New York Times.

Lịch sử phố Wall đã ghi nhận nhiều thành tựu gắn với hình tượng phái mạnh. Tuy nhiên, các ghi chép có thể bỏ qua vai trò của những người phụ nữ tại trung tâm tài chính này. Một số cuộc đấu tranh như phong trào đòi quyền bình đẳng giới, phong trào dân quyền, phong trào #MeToo đã làm thay đổi diện mạo nơi đây.

Trong các phong trào đó, có những người phụ nữ thành công tạo nên dấu ấn đặc biệt.

Từng bước đấu tranh cho bình đẳng giới

Vào cuối thế kỷ 19, hai chị em Tennessee Claflin và Victoria Woodhull đã có những ý tưởng đầu tiên về việc tạo ra cầu nối để phụ nữ bước vào thế giới tài chính. Họ khởi đầu bằng nghề tiên tri và bói toán trước khi gặp và thuyết phục nhà tài phiệt đường sắt Cornelius Vanderbilt đầu tư thành lập công ty môi giới riêng của hai người.

Với khoản đầu tư 7.000 đôla từ ông Vanderbilt, chị em Woodhull và Claflin đã tạo ra Woodhull, Claflin & Co. – một công ty môi giới nơi phụ nữ có thể đến và đầu tư một cách kín đáo. Sự xuất hiện của công ty này thu hút sự chú ý của các nhân vật nổi tiếng như nhà thơ Walt Whitman và nhà hoạt động Susan B. Anthony. Theo nhận định của bà Susan B. Anthony, sự xuất hiện của công ty này trên phố Wall đánh dấu một kỷ nguyên mới.

Tuy nhiên, trong giai đoạn này, phụ nữ vẫn còn gặp nhiều hạn chế. Họ không được phép đảm nhiệm các công việc quan trọng tại hầu hết ngân hàng và không thể vào sàn giao dịch chứng khoán. Điều này thúc đẩy họ thành lập các tổ chức nghề nghiệp riêng, như Hiệp hội Phụ nữ Ngân hàng Quốc gia và Câu lạc bộ Trái phiếu của Phụ nữ.

Bức tượng cô bé đối đầu con bò tót ở phố Wall có ý nghĩa nhấn mạnh sự cần thiết có thêm phụ nữ nắm giữ các vị trí lãnh đạo trong xã hội. Ảnh: Jumbo.

Ngày càng nhiều phụ nữ nắm giữ cổ phiếu của các công ty lớn như Đường sắt Pennsylvania đã khiến giới tài chính phải lưu ý. Người ta chế nhạo điều đó và gọi tuyến đường sắt Pennsylvania là Petticoat Line. Petticoat là một chiếc váy lót của phụ nữ được dùng ở thế kỷ trước.

Một trong những bước ngoặt lớn nhất là sự xuất hiện của Muriel “Mickie” Siebert, người phụ nữ đầu tiên mua ghế trên Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE) vào năm 1967. Với ghế này, bà được phép giao dịch trực tiếp trên sàn cho khách hàng của công ty môi giới mang tên mình.

Những nỗ lực của bà đã phần nào được đền đáp, sau khi gia nhập sàn giao dịch chứng khoán New York. Nhà đầu tư Siebert tạo ra dấu ấn của mình khi thành lập công ty môi giới riêng, Muriel F. Siebert & Co., Inc. vào năm 1969. Bà được kính trọng không chỉ vì khả năng đầu tư sắc bén mà còn vì những đóng góp của bà cho việc thúc đẩy bình đẳng giới trong ngành tài chính.

Ngoài ra, bà Muriel Siebert còn từng giữ chức Giám đốc Sở Dịch vụ Tài chính bang New York từ năm 1977 đến 1982. Trong vai trò này, bà đã giám sát các ngân hàng và tổ chức tài chính ở bang trong giai đoạn cải cách quan trọng.

Bình đẳng giới trong bối cảnh hiện tại

Mặc dù ngày nay diện mạo của phố Wall đã thay đổi đáng kể so với ban đầu, có một sự thật rằng nam giới vẫn thống trị ngành tài chính. Điều này diễn ra ở các ngân hàng đầu tư, công ty môi giới, sàn giao dịch chứng khoán…

Phụ nữ hiện chiếm hơn 40% lượng sinh viên tại các trường kinh doanh và 52% số lượng việc làm tài chính cấp cơ sở, nhưng họ vẫn thiếu vắng ở các vị trí quản lý cấp cao. Phụ nữ chỉ chiếm khoảng 27% trong các vai trò lãnh đạo cấp cao (C-suite).

Bà Sallie Krawcheck hiện là Giám đốc điều hành kiêm đồng sáng lập của Ellevest, một công ty chuyên tư vấn đầu tư cho phụ nữ. Bà từng được mệnh danh là người phụ nữ quyền lực nhất phố Wall. Ảnh: Ctech.

Trong cuốn sách She-Wolves, nhà sử học Paulina Bren nhấn mạnh rằng sự thiếu vắng này không phải là ngẫu nhiên mà có liên quan mật thiết đến những câu chuyện phân biệt giới tính kéo dài và không suy giảm. Từ thời điểm cây nút gỗ bạc đầu tiên được trồng – một biểu tượng của khởi đầu phố Wall – phụ nữ đã không ngừng đấu tranh để có được sự chấp nhận trong ngành tài chính khắc nghiệt này.

Bìa sách She-Wolves.

Dù vậy, sự thay đổi còn diễn ra chậm chạp. Tác giả She-Wolves nhấn mạnh rằng có một tỷ lệ chênh lệch giới tính giữa các ứng viên quốc hội, các cơ quan điều hành tài chính cấp quốc gia và giám đốc điều hành (CEO). Điều này giải thích vì sao phụ nữ và các nhóm thiểu số khác liên tục tìm cách phá vỡ rào cản để được đối xử công bằng.

Đồng thời tác giả Paulina Bren cũng đặt ra câu hỏi đặt rằng liệu sự chênh lệch về giới tính này có liên quan đến các chu kỳ bong bóng, khủng hoảng và sự đổ vỡ tài chính. Những câu hỏi này vẫn chưa được nhà sử học Bren giải đáp. Thay vào đó, bà nhắc nhở độc giả một thực tế quen thuộc: “Phố Wall được xây dựng dành cho đàn ông, và về cơ bản, nó vẫn là một câu lạc bộ của những người đàn ông”.

Cuốn sách She-Wolves của tác giả Paulina Bren cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành trình của phụ nữ tại phố Wall, và cho thấy rằng sự sáng tạo và kiên trì đã mang lại những bước tiến nhỏ. Tuy nhiên, cuộc đấu tranh cho sự bình đẳng giới trong tài chính vẫn còn một chặng đường dài phía trước.

Emily Ratajkowski là siêu mẫu người Mỹ có hơn 30 triệu người theo dõi trên Instagram cá nhân và thường xuyên xuất hiện trên trang bìa nhiều tạp chí. Cô đại diện cho nhiều hãng thời trang cao cấp như Versace, Marc Jacobs, Dolce and Gabbana… và tham gia vào những dự án điện ảnh danh tiếng như Cô gái mất tích (Gone Girl).

Đẹp, nổi tiếng, giàu có, tưởng như có tất cả trong tay, nhưng những trải lòng của Emily trong hồi ký Thân em đã tiết lộ tâm tư của một cô gái làm việc trong ngành công nghiệp thời trang – giải trí nhiều góc khuất. Kể về trải nghiệm dần mất đi quyền làm chủ cơ thể của mình, Emily đặt ra loạt câu hỏi có tính bản chất về vẻ đẹp của phụ nữ và quyền làm chủ vẻ đẹp này.

Trong buổi tọa đàm chia sẻ về cuốn sách diễn ra vào giữa tháng 9, TS Ngữ văn Nguyễn Thị Thanh Lưu, ThS Nghiên cứu Phát triển Hoàng Giang Sơn và ThS Phụ nữ học – dịch giả Võ Quỳnh Lan đã phân tích và thảo luận về cách mà cuốn hồi ký của Emily chất vấn nhiều vấn đề xoay quanh phụ nữ và quyền làm chủ cơ thể của phụ nữ.

Siêu mẫu Emily Ratajkowski. Ảnh: Haper’s Bazaar.

Vẻ đẹp đo bằng hệ giá trị cũ

TS Ngữ văn Nguyễn Thị Thanh Lưu nhận xét qua cuốn sách, ta thấy được một cô gái ý thức rất rõ về vẻ đẹp của mình, hoàn toàn không phải một nhân vật ngây thơ đến ngây ngô. Điểm cuốn hút của cuốn sách nằm ở những giằng xé, phân vân, nghi hoặc trong nội tâm Emily. Cô vừa muốn dùng vẻ ngoài của mình để chinh phục thế giới vừa chán ghét việc người ta chỉ để ý đến cô vì vẻ ngoài.

Cô vui sướng được bố mẹ ủng hộ hết mực cho sự nghiệp làm người mẫu nhưng cũng lại cảm thấy xấu hổ hoặc ngại ngùng vì những khoe mẽ mà cô cho là quá đà của gia đình, đặc biệt là người mẹ. Bà rõ ràng rất ủng hộ con gái nhưng dường như đó không phải là vì bà nhìn nhận Emily với giá trị thực sự.

Nhiều đoạn viết về mẹ, Emily hoài nghi rằng bà say mê những lời ca ngợi vẻ đẹp dành cho con gái chỉ vì nhìn thấy ở đó hình bóng của mình thuở trẻ, coi nhan sắc của cô là “món quà thừa kế” của bà. Bà quan sát các cậu trai mới lớn để ý cô con gái tuổi teen của mình, luôn ngấm ngầm lấy thước đo của xã hội nam quyền để đánh giá giá trị của con gái.

Emily không hạnh phúc, không hài lòng với cách thế giới đối xử với mình, dù trong thời kỳ hoàng kim đỉnh cao của sự nghiệp. Cô cay đắng vỡ lẽ ra rằng cô chỉ có vẻ có quyền với cơ thể và cuộc đời mình, nhưng thực chất mọi con mắt đổ dồn về cô đều dưới một thước đo cũ kĩ kinh điển. Trong môi trường làm việc của cô, xã hội luôn đề cao và bảo vệ phụ nữ của cô, thực tế thì vị trí của phụ nữ chưa thay đổi.

Khi cô quyết định viết sách, người ta hỏi: Cô tự viết hay sao? Đây chỉ là một trong nhiều ví dụ trong câu chuyện cho thấy cô bị xem như một ma-nơ-canh không hơn không kém.

Sách Thân em.

“Mình chỉ là cơ thể này thôi sao?”

ThS Phụ nữ học Võ Quỳnh Lan, người chuyển ngữ Thân em sang tiếng Việt, kể về giai đoạn đang học tại Mỹ, dùng thức ăn để vượt qua căng thẳng mà lên đến 80 kg. Khi ấy cô mới cảm nhận rất rõ mọi người dường như chỉ chăm chăm chú ý đến cơ thể mình, khiến cô phải tự hỏi: “Mình chỉ là cơ thể này thôi sao?”

Quỳnh Lan bị cuốn vào rối loạn ăn uống, khủng hoảng về cách nhìn nhận cơ thể, mất kết nối với cơ thể, không ý thức được những gì đang diễn ra với cơ thể. Cô dần dần nhận ra vấn đề cốt lõi ở đây chính là mối quan hệ của cô với cơ thể mình, với thức ăn và cả những người xung quanh. Nhờ bạn bè, huấn luyện viên thể dục mà Quỳnh Lan mới đưa mình về quỹ đạo, lấy lại cảm giác “đây là cơ thể của mình, ở đây, theo ý mình muốn”.

TS Ngữ văn Nguyễn Thị Thanh Lưu quan niệm ta chỉ có thể thoát ra khỏi những thước đo và đánh giá của xã hội bằng cách tự xây dựng giá trị sống bền vững của riêng mình. Một phụ nữ quyết định làm gì dù là làm đẹp hay làm giàu… chỉ vì cô ấy muốn vậy chứ không phải cô ấy muốn chiều lòng ai hay đám đông nào. Đẹp tức là bản thân thấy mình đẹp, không vì ai khen ngợi hay chê bai. Việc này tưởng dễ mà thực ra khó, vì xã hội nào cũng đầy rẫy ràng buộc và đánh giá.

ThS Nghiên cứu Phát triển Hoàng Giang Sơn cho rằng một xã hội chi phối bởi nhãn quan nam giới (male gaze) thì ảnh hưởng rất nhiều tới cách người phụ nữ nhìn nhận bản thân, cơ thể của mình. Phụ nữ luôn bị đưa vào vị thế là “bị nhìn, bị đánh giá” (bởi đàn ông) nên họ luôn được/bị dạy là cần thay đổi để phù hợp với tiêu chuẩn xã hội (hay thực tế là đàn ông) đặt ra.

Dẫu sao chăng nữa, cái đẹp về ngoại hình ngày nay vẫn rất được chú trọng, những người được số đông nhận xét là ưa nhìn vẫn có nhiều đặc quyền riêng. Tuy nhiên, ThS Hoàng Giang Sơn nhận định rằng nếu ta quan tâm nhiều hơn đến những yếu tố khác, như tiếng nói, tự chủ, hay đam mê, thì ta sẽ giảm bớt được áp lực về cái đẹp, áp lực đặt lên người nữ.