Sách Con thiêng của rừng. Ảnh: NXB Trẻ.

Con thiêng của rừng được nhà văn Trung Trung Đỉnh lấy cảm hứng từ những nhân vật có thật trên phông nền là một giai đoạn lịch sử đặc biệt của dân tộc. Nhân vật chính của cuốn sách – chú bé Siêu Dơng – là người con đặc biệt của núi rừng Tây Nguyên.

Nửa đầu tác phẩm tập trung kể chuyện Siêu Dơng và bà con buôn làng bị đày đọa bởi cha con tri phủ Môr và đám tay sai của quân Pháp. Siêu Dơng liên tiếp mất đi những người thân xung quanh: cha, mẹ, vợ, con… Giữa những tăm tối đó, anh thanh niên người Ba Na Siêu Dơng đã được giác ngộ Cách Mạng và bước đi trên con đường mới, trở thành họa sĩ Xu Man sau này.

Nửa sau câu chuyện, người thanh niên lại tiếp tục trải qua cuộc đấu tranh nội tâm: vừa khao khát lập tức cầm súng đánh giặc; vừa canh cánh nhiệm vụ đi học trường mỹ thuật để sau này phục vụ đời sống tinh thần của bà con và chiến sĩ.

Họa sĩ Xu Man sinh năm 1925 tại thị trấn An Khê. Suốt thời niên thiếu, ông phải làm tôi tớ để trả nợ cho chủ. Đến tuổi thanh niên, ông từng bí mật giúp đỡ cách mạng rồi gia nhập lực lượng quân đội ngay tại Gia Lai. Đến năm 1954, ông được tập kết ra Bắc và cử đi học văn hóa. Năm 1974, ông hoàn thành chương trình đại học và trở về quê hương tiếp tục công tác. Năm 1983, ông về hưu, trở lại làng Bông quê hương sống những ngày cuối đời và qua đời năm 2007.

Trong suốt cuộc đời, ông được giao làm nhiều công việc khác nhau và luôn hoàn thành nhiệm vụ. Dù bận bịu, họa sĩ Xu Man vẫn luôn dành thời gian cho đam mê hội họa.

Chủ đề lớn trong các tác phẩm của ông là tấm lòng người dân Tây Nguyên đối với Bác Hồ. Những bức tranh vẽ xong, họa sĩ Xu Man không giữ lại hay rao bán mà đem tặng cho bạn bè, cho nhân dân. Tới nay, tranh của ông đã chu du khắp Việt Nam. Một số tác phẩm được lưu giữ trong 2 bảo tàng mỹ thuật lớn tại Hà Nội và TP.HCM.

Nhà văn Trung Trung Đỉnh đã có cơ duyên gặp gỡ họa sĩ Xu Man và hai người sớm trở thành đôi bạn tâm giao qua những đêm truyện trò bên rượu cần bếp lửa. Những tâm sự của người họa sĩ về quá khứ đời mình thôi thúc nhà văn đặt bút.

Vì lẽ đó, Con thiêng của rừng không chỉ là cuốn sách đầu tiên viết về cuộc đời người nghệ sĩ lớn của dân tộc Ba Na được giới văn học nghệ thuật đương đại của Tây Nguyên gọi là “con thiêng của rừng”, mà còn là kết tinh của một tình bạn giản dị đơn sơ mà bền chặt.

Tuổi trẻ sóng gió của họa sĩ Xu Man gắn liền với một giai đoạn đau thương của người dân Ba Na, đồng bào Tây Nguyên và toàn đất nước Việt Nam. Trung Trung Đỉnh đã đi sâu nghiên cứu và tìm hiểu về nét văn hóa và phong tục tập quán của đồng bào Ba Na và các dân tộc Tây Nguyên. Do đó, Con thiêng của rừng hé mở trước mắt độc giả cánh cửa để tìm hiểu về văn hóa và lịch sử phát triển của các cộng đồng dân tộc Tây Nguyên.

Lửa trong bếp lửa nhà sàn nuôi lớn những tâm hồn và làm nên vẻ đẹp lung linh của lịch sử các tộc người, bởi vì tiền sử nối tiếp tiền sử thành ra lịch sử. Và chúng ta “nuôi lửa” trong lòng bởi chúng ta hiểu rằng, tương lai cũng tham gia vào dòng lịch sử thiêng liêng.

Nhà văn Trung Trung Đỉnh

Trong lời mở đầu sách, nhà văn Trung Trung Đỉnh gọi họa sĩ Xu Man là “đốm lửa trong rừng, một người nghệ sĩ được ngôi làng rừng của người Ba Na Tây Nguyên nuôi dưỡng từ thuở lọt lòng, giống bếp lửa trong ngôi nhà sàn được truyền từ đời này sang đời khác, giống một bài hát kể, kể về ngọn lửa và cuộc sống của dân làng”.

Tác giả Trung Trung Đỉnh sinh ngày 21/9/1949, nguyên quán Hải Phòng. Ông từng đoạt Giải A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn Việt Nam (1998-2000) với tiểu thuyết Lạc rừng. Năm 2000, tiểu thuyết Lính trận của ông được trao Giải thưởng Hội Nhà Văn Việt Nam. Năm 2007, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học và Nghệ thuật. Năm 2012, tác phẩm Lính trận tiếp tục mang về cho nhà văn Trung Trung Đỉnh Giải thưởng văn học ASEAN.

Theo The Atlantic, các công ty vận động hành lang đã ngụy trang ảnh hưởng của họ tốt đến mức ngay cả những người trong cuộc ở Washington cũng khó có thể nhận ra.

Thế giới từ lâu đã biết tới sức ảnh hưởng của giới vận động hành lang ở Mỹ, tuy nhiên, chưa ai rõ ảnh hưởng thực sự của họ đến mức nào. Và dù ông Trump từng nói sẽ xóa bỏ quyền lực của các “thế lực ngầm này”, những bên là một trong những trở ngại lớn nhất đối với việc hiện thực hóa chương trình nghị sự của ông Trump, thì liệu ông có thể làm được điều đó hay không?

Và thế giới của các thế lực này, các tổ chức vận động hành lang, chính là điều hai phóng viên Luke và Brody Mullins đã hé lộ trong cuốn sách mới hấp dẫn của họ The Wolves of K Street: The Secret History of How Big Money Took Over Big Government (tạm dịch: Những con sói phố K).

Ngành công nghiệp đặc thù

Vận động hành lang, giống như Hollywood và Thung lũng Silicon, là một ngành công nghiệp đặc trưng của Mỹ. Ngành này đã bén rễ dọc theo con phố K Street, với những tòa nhà bằng kính và thép sáng bóng ở trung tâm Washington DC từ những năm 1970.

Cuốn sách ra mắt tháng 5 năm nay. Ảnh: Simon&Schuster.

Mặc dù khó có thể nắm bắt chính xác quy mô tăng trưởng của nó, một nghiên cứu của Viện Stephen S. Fuller thuộc Đại học George Mason nêu rằng, vào năm 2016, “các nhóm vận động” đã tuyển dụng hơn 117.000 người lao động tại vùng đô thị Washington.

Về lý thuyết, vận động hành lang là một hình thức giải quyết khiếu nại được bảo vệ theo hiến pháp Mỹ. Các doanh nghiệp có mọi quyền tranh luận về vụ việc của mình với các quan chức chính phủ đề ra chính sách ảnh hưởng đến ngành của họ. Tuy nhiên, trên thực tế, vận động hành lang đã trở thành một thế lực phần nào tiêu cực trong đời sống quốc gia, khi các tập đoàn của Mỹ chi tiêu nhiều hơn các nhóm cử tri khác, như công đoàn, nhóm người tiêu dùng và môi trường, cho các công ty vận động để họ định hình dư luận nhằm phục vụ cho mục đích riêng của mình.

Những người đi đầu của giới vận động hành lang từ thế kỷ 20 là Tommy “The Cork” Corcoran, một thành viên trong nhóm cố vấn của Tổng thống Franklin D. Roosevelt, và Clark Clifford, người điều hành các trò chơi poker của Tổng thống Harry Truman. Cả hai người đều bỏ việc trong chính phủ để làm việc cho những tập đoàn khổng lồ (ví dụ United Fruit Company và General Electric).

Sự bí mật là điều thiết yếu đối với họ. Corcoran không để tên mình trong danh bạ điện thoại và ngoài cửa văn phòng. Nhưng nếu một công ty bị một viên chức khó chịu làm phiền, hoặc muốn được giúp đỡ lật đổ một chính phủ thù địch, thì cả hai là những người sẵn sàng nhấc điện thoại lên và thực hiện. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1960, chỉ có khoảng 60 nhà vận động hành lang đăng ký làm việc tại Washington. Hầu hết doanh nghiệp, trong những thập kỷ thịnh vượng sau chiến tranh, không thấy lý do gì để nhờ tới giới vận động hành lang.

Nhưng người dùng ngày càng có nhận thức cao hơn và các cơ quan quản lý cũng chặt chẽ hơn, như Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ được thành lập vào năm 1970, tiếp theo là Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp vào năm 1971 và Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng vào năm 1972.

Khi lợi ích của các doanh nghiệp bị đe doạ cũng là lúc Tommy Boggs xuất hiện tại Washington. Là con trai của Hale Boggs, một nghị sĩ Dân chủ đến từ Louisiana, Boggs thấy mình có thể trở thành người kế nhiệm Corcoran và Clifford. Sau khi thất bại trong cuộc đua vào Quốc hội năm 1970, ông đã nỗ lực hết mình để mở rộng công ty vận động hành lang Patton Boggs.

Tommy Boggs từng có sức ảnh hưởng lớn trong chính trường Mỹ. Ảnh: The Washington Post.

Boggs đã huy động một liên minh doanh nghiệp lớn (bao gồm các mạng lưới truyền hình, các công ty quảng cáo và các tập đoàn thực phẩm) để đẩy lùi các chính sách đổi mới. M&M và Milky Way (nơi Boggs hỗ trợ) nằm trong số những bên hưởng lợi lớn.

Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) của Tổng thống Jimmy Carter lúc đó đã đe dọa sẽ quản lý việc quảng cáo kẹo và ngũ cốc nhiều đường nhắm vào trẻ em. Boggs đã gửi thông tin cho một biên tập cấp cao của The Washington Post, Meg Greenfield, về những điều bất cập của quy định này. Sau đó, tờ báo đã xuất bản một bài xã luận chỉ trích quy định mới và FTC đã từ bỏ kế hoạch của mình.

Sau thời của Boggs là sự nổi lên của Tony Podesta. Là một nhà hoạt động trưởng thành trong phong trào phản chiến những năm 1960, năm 1987, Podesta đã giúp tập hợp cánh tả để đánh bại Robert Bork, ứng cử viên Tòa án Tối cao của Ronald Reagan.

Không lâu sau đó, Podesta rời bỏ giới vận động vì lợi ích công cộng và bắt đầu gia nhập vào đội ngũ vận động hành lang, tập trung khai thác những người nổi tiếng để tác động đến thái độ của công chúng và dựa vào tình cảm của công dân để tác động đến các chính trị gia. Podesta khéo léo đến mức thậm chí đã giúp Lockheed Martin giành được sự chấp thuận bán máy bay F-16 cho Pakistan, mặc dù chính phủ Ấn Độ, một khách hàng khác của Podesta Group, phản đối thỏa thuận này. Ông cũng đại diện cho nhà sản xuất lốp xe Michelin và cả đối thủ cạnh tranh Pirelli.

Sức mạnh của K Street

Khi K Street bùng nổ, cư dân của nó đã làm thay đổi cuộc sống của người Mỹ. Ví dụ, công ty Black, Manafort, Stone and Kelly – một nhân vật trung tâm trong cuốn sách, đã hỗ trợ ông trùm người Australia Rupert Murdoch vượt qua các rào cản về quy định để mở rộng đế chế truyền thông tại Mỹ. Vào những năm 1980, công ty này đã trở thành bậc thầy trong việc bãi bỏ các quy định đối với các ngành công nghiệp này và tìm kiếm các khoản giảm thuế cho những người có quyền lực, bao gồm giảm 130 triệu USD cho Bethlehem Steel, 58 triệu USD cho Chrysler, 38 triệu USD cho Johnson & Johnson.

Trong Wolves of K Street, những câu chuyện cảnh báo về hoạt động cửa xoay, bỏ việc làm trong chính phủ và tận dụng các mối quan hệ nội bộ đã có được để kiếm công việc vận động hành lang béo bở, đã trở thành điều bình thường – một phần khiến sự bất bình đẳng xã hội tại Mỹ ngày càng lớn.

Và mỗi khi có những động thái nhằm hạn chế quyền lực của K Street, những kẻ buôn bán quyền lực lại tìm cách khai thác các kẽ hở luật lệ để gia tăng ảnh hưởng và lợi nhuận lớn hơn. Mặc dù ông Trump đã nói sẽ “làm sạch đầm lầy này”, nó vẫn phát triển mạnh. Từ năm 2016 đến năm 2018, chi tiêu cho K Street đã tăng 9%, lên tới 3,5 tỷ USD. Câu hỏi làm thế nào để xoá sổ ngành công nghiệp này vẫn bị bỏ ngỏ.

Một số đứa trẻ chọn cách im lặng, không nói chuyện với cha mẹ khi xảy ra mâu thuẫn. Ảnh: M&C.

Đôi khi, cha mẹ bận rộn tới nỗi quên mất việc hiểu trẻ là ai và cần gì ở mỗi thời kỳ, và tại sao việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người khác có thể có ảnh hưởng rất lớn. Trong khi ở những thời điểm khác, cha mẹ lại nhìn tình huống quá gần, khiến ta khó nhìn thấy bức tranh toàn cảnh và nhớ ra những gì cần phải làm. Điều này đặc biệt đúng trong những thời khắc nhiều cảm xúc.

Chị Tammy đã kể với tôi về cô con gái Katie của mình: “Con bé luôn ích kỷ và đầy tiêu cực. Hôm nay, khi cháu cảm thấy khó ở, anh trai cháu đã hỏi tôi con bé bị làm sao vậy, thằng bé thật sự là một đứa rất chu đáo. Nhưng ngay khi Katie từ nhà tắm bước ra, con bé đã hét vào mặt anh nó: “Đó không phải việc của anh!” và đi vào phòng, đóng sầm cửa lại. Đấy chỉ là một ví dụ nhỏ về cách Katie đối xử với mọi người”.

Chị Tammy đã rất mệt mỏi và điều này hoàn toàn hợp lý. Bé Katie đã phản ứng cực kỳ tiêu cực trong mọi tình huống, dù là lúc cháu trở nên ích kỷ với anh trai hay từ chối làm bài tập chính tả. Mới sắp lên 6 nhưng Katie đã hình thành các phản ứng vội vàng và tiêu cực – cháu chưa hề có các kỹ năng cư xử tích cực trong việc thể hiện các cảm xúc khó chịu của mình.

Tuy thế, hiện tại chị Tammy không nhìn thấy điều này. Chị chỉ thốt lên: “Tôi không thể chịu được cái tính xấu của con bé thêm nữa!”. Tất nhiên, tôi hiểu việc làm cha mẹ đòi hỏi rất nhiều thứ, đồng nghĩa với việc nhìn mọi thứ từ góc nhìn của trẻ không hề dễ dàng chút nào.

Việc giúp đỡ chị Tammy nhìn nhận con gái mình theo cách khác đi và thấu cảm với cháu nhiều hơn trở thành phi vụ đầu tiên của tôi. Ngay khi Tammy xem con gái mình không phải là một “đứa trẻ có vấn đề” mà đơn giản là một đứa trẻ thiếu hụt các kỹ năng cảm xúc, chị có thể kiên nhẫn hơn và giúp được con. Đây mới chính là những gì bé Katie thật sự cần.

Katie là một ví dụ tuyệt vời về việc trẻ phản kháng đầy cảm tính, những đứa trẻ này không dễ dạy bảo, nhưng cũng không hề hiếm gặp. Thành thực, tôi cũng từng là một đứa trẻ hay phản kháng đầy cảm tính, điều này giải thích tại sao tôi có thể hiểu trẻ từ trong ra đến ngoài.

Một số trẻ dễ trở nên nóng nảy khi cảm thấy buồn phiền, tức là trẻ dễ trở nên khó chịu, nản chí và điên tiết. Trẻ nhanh chóng nổi khùng và có các phản ứng tức thời trước sự khó chịu mà mình gặp phải. Trẻ có trạng thái nóng có thể thốt ra những câu nói rất khó nghe như: “Con ghét mẹ!” và “Bố chỉ muốn con phải khổ sở!”. Trẻ nói lúc tức giận và có thể sau đó lại xin lỗi.

Tuy nhiên, sự tức giận của trẻ vào thời điểm đó là thật và tràn ngập trong lòng đến nỗi trẻ tìm mọi cách thể hiện ra bên ngoài, chỉ khi làm như thế trẻ mới cảm thấy khuây khỏa. Những cách giải phóng sự tức giận “không được thông minh” khác bao gồm la hét, đóng sầm cửa, dậm chân, đấm đá, cắn xé hay ném đồ đạc.

Tức giận là bình thường và lành mạnh, nhưng cách chúng ta phản hồi sự tức giận mới là vấn đề và cách chúng ta dạy trẻ điều đó mới là thứ quan trọng. Tất cả trẻ em, đặc biệt là những trẻ có trạng thái nóng khi tức giận, cần các phương thức tích cực để giải tỏa cảm xúc của mình.

Tất nhiên, ai cũng có lúc tức giận, nhưng một số trẻ, với bản chất và tính cách của mình, có khuynh hướng nóng nảy hơn những người khác, cho chúng ta các thách thức nhất định trong việc làm cha mẹ.

Một số trẻ khác lại có khuynh hướng “lạnh lùng” khi cảm thấy buồn phiền, đồng nghĩa với việc trẻ trở nên buồn, trầm uất và cô đơn. Trẻ có khuynh hướng che giấu các cảm xúc của mình và rút lui khỏi thế giới bên ngoài. Trẻ có trạng thái lạnh có thể nói “Hãy để con yên” và muốn được ở một mình trong phòng ngủ để khóc. Trẻ có thể cảm thấy buồn và cho rằng không có ai hiểu mình, từ đó rời xa những hoạt động bình thường mà trước đây vốn mang lại cho trẻ sự vui thích.

Buồn bã là bình thường và rõ ràng là một phản ứng lành mạnh, nhưng một đứa trẻ lặp đi lặp lại trạng thái lạnh cần học cách tìm lại sự cân bằng. Tất nhiên, có những thời điểm trong đời thật sự quá thách thức với trẻ, như bố mẹ ly dị, có người thân qua đời hay bị ai đó bắt nạt, nhưng đó cũng chỉ là những khoảnh khắc mang tính thời điểm và không nhất thiết phải trở thành bản tin dự báo thời tiết kéo dài vĩnh viễn.

Dù trẻ hầu như có trạng thái nóng, nhanh cháy nhanh tàn hay trạng thái lạnh, với khuynh hướng chìm đắm trong sự sợ hãi, trẻ đều đang mất cân bằng và cần phải học các phương pháp giúp cân bằng trở lại. Tôi thật sự muốn trình bày rõ ở đây rằng trẻ có vấn đề phức tạp có thể cần thêm sự hỗ trợ, chẳng hạn như một bác sĩ tâm thần hay chuyên viên trị liệu.